Mahfi Eğilmez’den çarpıcı faiz yorumu: ‘O işler öyle olmuyor’

İktisatçı Mahfi Eğilmez, blogunda yayımladığı “Bu Faizle Üretim Yapmak Mümkün Değil” başlıklı yazısında, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 42,5’ten yüzde 46’ya yükseltmesine ait olarak bilhassa iş dünyasından gelen tenkitleri ele aldı.

Faiz oranlarının yüksekliği nedeniyle finansmana erişimde yaşanan zorlukların üretimi olumsuz etkileyebileceği tarafındaki kaygılara değinmeden evvel, enflasyonun gidişatına dikkat çeken Eğilmez, 2021 yılının eylül ayında gerçekleştirilen faiz indirimleriyle birlikte döviz kurunda yaşanan sıçramaların iktisatta yol açtığı sonuçları da hatırlattı. Eğilmez, o devirde atılan adımların yanılgılı olduğunu vurgularken tıpkı süreçte kur ve faiz oranları nedeniyle bugün şikayetçi olan bölümlerin o periyot yaşananları yanlış olarak değerlendirmediklerini de tabir etti.

“Faizi yanlış belirlerseniz ekonomiyi çökertirsiniz, sonradan gerçek belirleseniz de sırf bu adımla ekonomiyi düzeltemezsiniz” diyen Eğilmez’in yazısı şu formda:

“TCMB faizi artırınca iş dünyasından faizlerin yüksekliğiyle ilgili şikâyetlerde önemli artış oldu. İş dünyası temsilcileri “bu faizlerle, bu kadar yüksek finansman maliyetleriyle üretim yapmak mümkün değil” diyorlar. Şikâyetler faiz oranlarıyla sonlu değil. İhracatçılar ve turizmciler de bir yandan yüksek faizden bir yandan da uzunca bir müddettir kurun sabitleşme eğilimi içinde olmasından rahatsızlar.

Aynı bireyler, tıpkı tüketicilerin büyük çoğunluğu üzere gerçek enflasyonun aslında TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranının en az yüzde elli üzerinde olduğundan şikâyet ediyorlar. Şayet bu şikâyetleri doğruysa yani enflasyon gerçekte yüzde 38,1 değil de yüzde 75 dolayındaysa o vakit yüzde 75’e kadar kredi faizi düşük oranlı faiz demektir. Şayet faiz oranı yüksekse o vakit enflasyon onların dediği üzere yüzde 75 değil, TÜİK’in açıkladığı üzere yüzde 38,1 demektir. Bir öteki tabirle bu şikâyetlerin ikisi tıpkı anda haklı olamaz.

‘TASARRUFLAR YER DEĞİŞTİRDİ’

2021 Eylül’ünde TCMB faizi düşürmeye başladığında bunun yanlış bir adım olduğunu söyleyenlerin sayısı bir elin parmakları kadar azdı. Enflasyon süratle yükselir faizler de süratle düşürülürken enflasyonun çok altında maliyetle kredi kullanan iş etrafı temsilcilerinin birden fazla iktisadın girdiği yanlış yol konusunda pek bir ihtar yapmadılar, tam bilakis bu teşebbüsü desteklediler.

İktisatçıların bir kısmı bunun yanlış olduğunu söylerken birçok kişi onları yeni ekonomiyi izleyememekle suçladı. Yeni ekonomiyi tasarruf sahiplerinin tasarruflarını enflasyonun altında bir maliyetle (negatif gerçek faizle) kullanmanın hakikat olduğunu savunmak olarak anladılar ve anlattılar. Böylelikle tasarruflar yer değiştirdi. Bugün yaşadığımız ekonomik düşüncelerin temelinde yatan yanlışlardan birisiydi bu. Faiz getirisinin enflasyonda yaşanan kaybı karşılayamadığını gören tasarruf sahipleri, tasarruflarını dövize ve altına yatırarak kıymetli bir kısmını iktisat dışına çıkararak banka yahut mesken kasalarına koydular.

‘O İŞLER O DENLİ OLMUYOR’

Şimdi faizler yükselince kıyameti koparanların birden fazla o vakit bu irrasyonel faiz indirimini alkışlıyor, enflasyonun çok altında oranlarla kullandıkları kredilerle iş yapıyorlardı. Birçok kişi düşük faizle kredi alıp o krediyle döviz alıyordu. Tekrar istiyorlar ki düşük faizle kredi kullansınlar lakin enflasyon da düşsün. O işler o denli olmuyor. Tasarruf sahiplerinin tasarruflarını ucuza kullanarak üretim yapmak sonsuza kadar sürdürülemiyor.

Bugün faizlerin yüksekliğinden şikâyet etme hakkı olanlar sadece o gün faiz indirimlerinin yanlış olduğunu öne sürmüş olanlardır.

‘KURDAN ŞİKÂYET ETMEYE HAKKI OLANLAR KKM’YE KARŞI OLANLAR’

Kura gelince, orada da benzeri sıkıntılar kelam konusu. Bugünkü tuhaf kur seviyesi 2021 Eylül’ünde faiz sebep enflasyon sonuç yaklaşımıyla başlayan enflasyonun çok altında faiz (negatif gerçek faiz) uygulamasının sonucudur. Faizler düşürülüp de beşerler tasarruflarını dövize yönlendirince bunu önlemek gayesiyle geçilen kur muhafazalı mevduat faciasından kurtulabilmek, dolarizasyonu azaltabilmek için kurun bir müddet sabit tutulması ve bu yolla Türk Lirası’nın cazip hale getirilmesi kaçınılmaz bir adımdı. Bu formda dışarıdan carry trade ile döviz çekildi, kur güzelce sabitleşti ve dövize geçen yerli tasarruf sahipleri de yavaş yavaş döviz satarak Türk Lirası mevduat hesaplarına ve tahvillere geri döndüler. Bu durum kurların sabitleşmesine, münasebetiyle Türk Lirası’nın kıymetlenmesine yol açtı. Bedelli Türk Lirası, ithalatı özendirirken ihracatı zorlaştırdı.

Bugün kurdan şikâyet etmeye hakkı olanlar o gün kur muhafazalı mevduata karşı çıkıp, faizlerin enflasyonun üzerinde olması gerektiğini savunanlardır.

‘FAİZİ YANLIŞ BELİRLERSENİZ EKONOMİYİ ÇÖKERTİRSİNİZ‘

Hep söyledik: Faizi yanlış belirlerseniz ekonomiyi çökertirsiniz, sonradan gerçek belirleseniz de sırf bu adımla ekonomiyi düzeltemezsiniz diye. Lakin biz söyledik biz dinledik. Ve sonunda bugünlere geldik.

Bugünkü durumda faizler tez edildiği üzere yüksek değil. Açıklanan enflasyon gerçeği göstermiyor. Evvel gerçeklerin tam olarak açıklanması gerekir. Ondan sonra faiz yüksek mi değil mi görebiliriz.

‘EURO’NUN YÜKSELMESİ ÂLÂ BİR GELİŞME‘

Kurlara gelince, o da son vakitlerde Euro/TL kurunun yükselmesi, Türk Lirası’nın Euro’ya karşı paha kaybetmesiyle olağana dönmeye başladı. USD/TL kuru son günlerde biraz yükselse de fazla oynamıyor. Zira iktisat idaresi IMF’nin istikrar programı uygulamalarının temel taşlarından birisi olan kuru çıpa olarak kullanma teklifine uygun hareket ediyor. Türkiye, ihracatının birçoklarını Avrupa’ya yaptığı ve turizm gelirlerinin birçoklarını Avrupalılardan elde ettiği için Euro/TL kurunun yükselmesi uygun bir gelişme. Türkiye’nin dış borçlarının birden fazla dolarla olduğu için USD/TL kurunun fazla yükselmemesi de o denli. 

‘ALACAĞINIZ TEDBİRLER ÇÖZÜM GETİREMEZ’

 

Herhangi bir işyerini, bir sistemi, bir ekonomiyi yanlışsız yönetebilmenin birinci kuralı gerçekleri kabul etmektir. Şayet gerçekleri kabul etmiyorsanız alacağınız tedbirler hayal âlemine hitap edeceği için tahlil getiremez. Enflasyon yüzde 75 ise bunu kabul edip ona nazaran tedbir almak gerekir. Enflasyon yüzde 75 iken onu yüzde 40 üzere gösterince faizin yüzde 70’e çıkması halinde iş dünyası isyan eder ve güya haklı üzere görünür.”