Tercih yine sermayeden yana: ‘Bakanlık üç maymunu oynamaktan vazgeçsin’

İzmir Aliağa’daki Nemrut Körfezi’nde bulunan Kyme antik kentinin yıllardır dört bir yanında oluşan endüstrileşmeye, kurulan fabrikalara yenileri ekleniyor. Ege Bölgesi’nin en büyük sanayi kuruluşları ortasında yer alan Habaş Sınai ve Tıbbi Gazlar İstihsal Sanayisi Şirketi, Aliağa’da yapmaya başladığı yeni tesis için bakanlıktan onay aldı ve çalışmalara başladı.

ÇED alanı Kyme antik kentinin üçüncü derece arkeolojik SİT alanında yer alıyor. Çalışmaların başladığı tesisin çabucak yanında ise birinci derece arkeolojik SİT alanı olan tümülüs mezar (höyük) alanı yer alıyor. Antik kentin başına gelenler daha evvel tekraren yazıldı, şikâyet dilekçeleri verildi lakin bakanlıktan hâlâ ses yok. Tarihe kara bir leke olarak düşen bu oluşumların kaldırılmaması ve inşaatların başlaması ise arkeologların reaksiyonuna neden oldu.

’12 ANTİK KENTTEN EN ÖNEMLİSİ’

Bülent Türkmen

(Arkeolog-Türkiye Arkeologlar Derneği Genel Başkanı)

Yıllar evvel Kyme antik kentindeki tahribatla ilgili sevgili Özer Akdemir haberin başlığını “Kyme Ne Söyleyim Kyme Ne Deyim” diye atmıştı bir halk türküsü mısrasından yola çıkarak. Sahiden yıllardır Kyme antik kentinin başına gelenler ky(i) me söylendiyse daima görmezden gelindi. Tabi burada “kim”ler dediğimiz ise yetkililer. Yani buradaki mirası muhafazası gerekenler.

Kyme antik kenti yıllardır sermayeye peşkeş çekiliyor maalesef. Sermayenin bütün istekleri, maddelerin sağından solundan dolanarak, heyet kararları değiştirilerek, sit dereceleri düşürülerek yerine getiriliyor. Ve bunu da göz nazaran göre bölgenin en kıymetli antik kentini, bir insanlık mirasını yok ederek yapıyorlar. Kyme antik kenti Aiolis Bölgesi içinde yer alan 12 antik kentten en kıymetlisidir.

Sağır sultanın bile duyduğu Kyme antik kentinin çığlığına bakanlık kulağını kapatmaktan, üç maymunu oynamaktan vazgeçsin. Orada yapılan tahribatın bütün sorumluluğu üzerlerindedir. Bir an evvel Kyme antik kentinin tahribatına neden olan projelerin durdurulması ve alanın gerçek manada müdafaa altına alınması sağlanmalıdır.

‘EN KISA VAKİTTE ÖDÜN VERMEDEN KORUNMALI’

Nezih Başgelen

(Arkeolog-Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu Yöneticisi)

“İzmir ilinin kuzeyinde, Çandarlı (Elaitikos) Körfezi’nin güneyinde, Nemrut Limanı mevkisindeki antik kentten Roma periyodunun ünlü coğrafyacısı Amasyalı Strabon, Kyme isminde bir amazon tarafından kurulmuş Aiolis Bölgesi’nin en hoş ve en büyük yerleşimi olarak bahsetmekte. Günümüzde sanayi kuruluşları ile ağır beton yapılaşma ortasında kalan Kyme, 1874 yılında D. Baltazzi tarafından yapılan birinci hafriyat çalışmasından bu yana yerli ve yabancı çok sayıda bilim insanı tarafından hafriyat ve araştırmalara sahne olmuştur. 19. yüzyılda Kyme ve Myrina üzere antik Aiolis kentlerinin nekropollerinde yapılan hafriyatlarda bulunan varlıklı mezar armağanları bilhassa bu bölgeye has binlerce pişmiş toprak heykelcik bugün başta Louvre Müzesi olmak üzere dünyanın aşikâr başlı müzelerinin koleksiyonlarında yer almaktadır.

ARTIK KAYIP OLMASIN!

Çandarlı Körfezi’nin güneyinden başlayarak kentin etrafını çevreleyerek kuzeyinde son bulan geniş nekropol alanları 1970’lerden bu yana ağır yapılaşmaya sahne olmuş ve bir kısmı de sanayi kuruluşlarının yeri içerisinde kalmıştır. Son devirlerde İtalyan hafriyat heyetlerince ve İzmir Müze Müdürlüğü tarafından Kyme antik kentinin nekropol alanlarındaki kazılara tartı verildiği görülmektedir. Özellikle İzmir Müzesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazılarında Kyme antik kentinin güney ve doğu nekropollerinde çok sayıda mezara rastlanmıştır. 2010- 2011 yıllarındaki çalışmalarda doğu nekropol alanında 145 mezar tespit edilmiştir. Habaş nekropolü olarak bedellendirilen alanda mezarlar ve antik bir yol döşemesi yanı sıra işlik, depo ve konut hedefiyle kullanıldığı düşünülen yerler da tespit edilmiştir. Eşsiz pozisyonuna, tarih açısından pahasına ve arkeolojik bulgularının kıymetine rağmen Kyme ne yazık ki sit alanı olarak bütüncül olarak korunamamıştır. Bu kayıpları asgariye indirmek ve var olanları koruyabilmek için mevcut sit derecelerinin en azından bundan sonra ödün vermeden korunması gerekmektedir.”

‘BAKANLIĞIN TURİZM TARAFI AĞIR BASIYOR’

Selahattin Aydın

(Arkeolog)

Kyme antik kenti, antikçağda Ailois Bölgesi’ne tekabül eden büyük kentlerden biriydi. Ören yeri statüsündedir. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu’nun 6. unsuruna nazaran korunması gerekli taşınmaz varlıktır. 1990’lı yıllarda Aliağa’nın eski belediye başkanı Hakkı Ülkü’nün çabasıyla kentte hafriyatlar başlamış ve ivme kazanmıştı. Dahası çıkan eserler için müze binası yapılmıştı lakin o günden bu yana koca kentin arkeolojik niteliği birinci dereceden üçüncü dereceye düşürüldü. Sermaye için muhafaza zırhı delindi. Kent kuşatılmış üzere her yandan rantla sarıldı. Kentin direkt kalıntılarının üzerine inşaat müsaadesi verilmesi kültürel mirasın topyekûn silinmesi demektir. Turizmin olduğu yerlerde bulunan mirasa salt para için ödenek akarken bu türlü yerler yok ediliyor. Kültür Ve Turizm Bakanlığı’nın daha çok turizm tarafı ağır geliyor zira piyasacı sistemlerde her şey kâr içindir. Kyme hak ettiği kıymeti görseydi bugün tıpkı Pergamon üzere Aliağa’ya nitelikli turizmle insan seli akardı. Tercih yeniden sermayeden yana kullanıldı. Meğer devasa bir kent yatıyor orada. Kim bilir toprak altında neleri saklıyor insanlık için. Yalnızca kent olarak değil Kyme, Nemrut Körfezi deniz ekolojisi için de hayli kıymetlidir.