İstanbul için korkutan deprem senaryosu… Prof. Dr. Cenk Yaltırak en riskli ilçeleri sıraladı: 6.2’lik deprem, büyük depremi tetikledi mi?
Marmara Etkin Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) Kümesi’nde yer alan Prof. Dr. Cenk Yaltırak, İstanbul’da 23 Nisan’da meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki sarsıntıya ait değerli değerlendirmelerde bulundu.
‘FELAKET TELLALLIĞI DEĞİL, BİLİMSEL TAHMİN’
T24’ten Cansu Çamlıbel’e konuşan Prof. Dr. Cenk Yaltırak, 6.2’lik zelzelenin büyük sarsıntısı etkileyip etkilemediğini anlamak için evvel artçıların bitmesi gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Cenk Yaltırak, “Depremin çabucak ertesinde bu mevzuda bir şey söylerseniz bilime dayanmayan yorumdur” dedi.
Beklenen büyük zelzelenin azamî 7.8 büyüklüğünde olacağını lisana getiren Prof. Dr. Yaltırak, “Bu bilimsel bir iddia, felaket tellallığı değil. Daha büyüğü olmaz. Çok daha küçük de olmaz” dedi.
İstanbul’da sarsıntı riski en çok ve en az olan ilçeleri de paylaşan Prof. Dr. Yaltırak, “Deprem her yeri tıpkı ivmeyle vuracak ya da yıkacak üzere anlatmak yanlış. Örneğin Maslak’taki meskenler yıkılacaksa İstanbul’da kimsenin hayatta kalma bahtı yok. Bu türlü bir zelzelesi oluşturabilecek fay yok” dedi.
‘BEKLENEN SARSINTI AZAMÎ 7.8 BÜYÜKLÜĞÜNDE OLACAK’
İstanbul’da beklenen sarsıntının büyüklüğünün azamî 7.8’e kadar çıkabileceğini lisana getiren Prof. Dr. Cenk Yaltırak, “Bu bilimsel bir kestirim, felaket tellallığı değil. Daha büyüğü olmaz. Çok daha küçük de olmaz. Sarsıntı tarihini okuduğumuzda periyodik varsayım bize büyük sarsıntının bir yerleri yıkma kuralı olduğunu söylüyor. Bu 6,2’likte hiçbir yer yıkılmadı. Mesela 1766’dan evvel yapılmış tarihi binalar var, onların hiçbiri yıkılmadı. Demek ki bu o büyük zelzele değil. 23 Nisan’daki orta büyüklükte bir zelzeledir. İstanbul’daki tarihi binaların ne kadar yıkıldığı ne vakit yıkıldığı hakkında makaleler ve doktora tezleri var. Mesela Deniz Mazlum’un çok güzel bir kitabı var 1766 tamiratları hakkında. Bu fay mesela krip ediyorsa o vakit etmeyi unuttu da kitli mi kaldı? Marmara’da tarihi bilgiler büyük sarsıntılardan evvel yeri aşikâr olmayan orta büyüklükte sarsıntıların yaklaşık 10 yıl evvel başladığını, sayılarının 2 ila 8 ortasında değiştiğine dair kayıtlar var. Lakin bunlar karmaşık bir nizamda. Her segmentte karakteristik değil” dedi.
6.2’LİK ZELZELE, BÜYÜK SARSINTISI ETKİLEDİ Mİ?
6.2’lik sarsıntının beklenen büyük zelzelesi etkileyip etkilemediğine ait şöyle konuştu:
“Bizim asıl sarsıntısı beklediğimiz ana faylara açılı bir sürü fay var. İşte bu faylardan birinde bu 6,2’lik Orta Marmara Sırtı Zelzelesi oldu. Artık ona yakın kimi faylar var. O faylardaki hareketler de yeniden ana fayı etkiliyor. Lakin beklediğimiz büyük sarsıntının genel büyüklüğü etkiliyor mu? Hayır, etkilemiyor. Bu açıdan baktığımız vakit şunu rahatlıkla söyleyebiliyoruz ki bu faydaki gerilim boşalmış değil. Ben bunu daima bir kapı benzetmesiyle anlatıyorum. Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara segmentleri kapılardan oluşuyor, o kapılara yaslandıkça kapıların menteşeleri gıcırdıyor, çatlıyor, patlıyor. Lakin o kapının bir de kilidi var. Kilit dediğimiz fayın kırılmasını beklediğimiz yer. Menteşelerde sarsıntı olunca o kilide de bir yüklenme oldu. Lakin bu durum için “Beklenen bir zelzelesi öne aldı ya da erteledi” diyemeyiz. Bunu söylemek mümkün değil. Zira büyüklük diye bir şey var. Yani siz 20 litrelik bir kova suyun içinden bir çay kaşığı su eksilttiğiniz vakit hacimden çok büyük bir şey gitmiş olmuyor.”
‘DEPREME TESİRİNİ ANLAMAK İÇİN ARTÇILARIN BİTMESİ LAZIM’
“Çay kaşığı yalnızca benzetme. Şayet bunun matematik karşılığını hesaplarsanız ana fayın bütününde olsa Mw 0.03 kadar moment düşer. 7,4 yerine 7,37’lik zelzele olsa sismik kayıtlarda bu fark görülemez dahi. Bu zelzelenin yıkıcı bir sarsıntıya negatif yahut olumlu katkı yaptığını anlayabilmek için evvel bu artçı zelzelelerin bitmesi lazım. Hangi alana yayıldığını görmek lazım. Onların toplam gücüne bakmak lazım. Ve bu toplam gücün çevreyi nasıl değiştirdiğini görmek lazım. Yani zelzelenin sonraki günü bunu söyleyecek hiçbir bilgi yok aslında teknik olarak. Bunu söylerseniz bilime dayanmayan bir yorum yapmış oluyorsunuz.”
HANGİ İLÇELERİN YERİ SAĞLAM?
Yaltırak; Beykoz, Sarıyer, Beşiktaş, Şişli üzere ilçelerin tabanının sağlam olduğunu ve7.8 büyüklüğünde sarsıntı meydana gelmesi durumunda büyük bir yıkım olmayacağını lisana getirdi.
Prof. Dr. Cenk Yaltırak, Fatih’e, Zeytinburnu’na, Haliç’in kıyılarına, İstanbul’un vadilerine, Kağıthane’ye, Kasımpaşa’ya, Büyükçekmece’ye ve Küçükçekmece’nin daha çok etkileneceğini belirterek, bu ilçelerdeki binalara öncelik verilmesi gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Yaltırak, “Benim evim Maslak civarında. Zati benim bulunduğum yerdeki konutlar yıkılacaksa İstanbul’da kimsenin hayatta kalma bahtı yok. Bu türlü bir sarsıntısı oluşturabilecek fay yahut bunu yaratacak birikim yahut tesir yok. Zelzele her yeri birebir ivmeyle vuracak ya da yıkacak üzere anlatmak yanlış. En berbat senaryo olan 7,8’de bile İstanbul’un sağlam yerlerinde 23 Nisan’da kıyıda hissedilen 0.2g ivmeyi lakin görüyoruz. Gidiliyor sağlam yerlerdeki binalar dönüştürülüyor ve böylelikle ulusal servet israf edilmiş oluyor. Zira o binaların çökme ihtimali yok. Tahminen hafif hasarla atlatacaklar. Tahminen güçlendirmeyle kurtarılacaklar. Fakat ne yapıyorsunuz? İşte geliyorsunuz Beykoz’u, Sarıyer’i, Beşiktaş’ı, Şişli’yi baştan aşağı yeni binalarla donatıyorsunuz. Hem fiyatları arttırıyorsunuz hem kiraları arttırıyorsunuz. Kent yaşanmaz hale geliyor. Ortadaki uçurum artıyor” dedi.
