Cumhuriyet 101 yaşında… Vakfın kuruluşu ve kurumsallaşma adımı
Cumhuriyet gazetesinin pahalı kişiliği Az Nadi 83 yaşında yaşama gözlerini yumdu. Bütün ömrünü Atatürkçü unsurlar doğrultusunda geliştiren, uygarlaşan, yol göstericisi yalnız bilim olan bir Türkiye yaratmaya; sanata müsamahayla yer vermiş olan, lisanımızın usta muharriri Ender Nadi, babası Yunus Nadi’nin 1945’te yaşama gözlerini yummasından sonra Cumhuriyet gazetesinin idaresini bütünüyle üstlendi ve onu kurumlaştırdı. Çok partili demokratik yaşama geçişin birinci iktidar değişikliği yılı olan 1950’de Demokrat Parti listesinden bağımsız Muğla milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. 1954’te de tekrar bağımsız olarak İstanbul milletvekili seçildi. 1962 yılında ortaklarıyla uyuşmazlığa düşerek Cumhuriyet’teki yazılarına bir mühlet orta vermişti. 9 Haziran 1964’te Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından kontenjan senatörlüğüne seçildi. Böylelikle üçüncü sefer parlamentoya girmiş oldu. Fakat senatörlük müddeti daha dolmadan 3 Nisan 1970’te misyonundan ayrılarak tekrar Cumhuriyet gazetesine döndü.
TÜRKÇE USTASI
13 Ağustos 1961’de yayımlanan “Tuhaf Bir Tasarı” başlıklı yazısının 23 Ocak 1983’te beliren yeni durumlar karşısında tekrar yayımlanması hasebiyle 12 Eylül sıkıyönetiminin 1 No’lu mahkemesince 2 ay 20 gün mahpusa mahkûm oldu. Temyiz hakkı yoktu. Karar katılaştı. Ama tam mahpusa girmeden iki gün evvel ulusal savunma bakanının son anda temyiz hakkını kullanmasıyla (ki bu hak yalnız sıkıyönetim kumandanı ve bakana aitti) Yargıtay, kararı bozdu ve aklanmasına karar verdi. Az Nadi, hoş Türkçemizi kullanmada usta bir muharrir olduğu üzere özleşen lisanımızın gelişmesine anlatım gücünün yeni imkanlar kazanmasına değerli katkılarda bulunmuştur.
Hoşgörü ve özgür fikir içinde toplumcu görüşten yanaydı. Ulusal uygarlıkların kozmik ve insancılığa yönelik gelişmesi görüşünde olan Ender Nadi’nin yayımlanmış yapıtları şunlardır: Sokakta Gürültü Var, İhtarlar, Perde Aralığından, 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, Sil Baştan, İki Sovyet Rusya-İki Polonya, Olur Şey Değil, Ben Atatürkçü Değilim ve Dostum Mozart. Babasının ısrarı ile küçük yaştan beri müzikle yakından ilgilenen Az Nadi amatör olarak keman da çalmaktaydı.
VAKFIN KURULUŞU VE ÖNEMİ
Cumhuriyet gazetesinin 101 yıllık tarihinde temelde üç değerli basamak vardır.
Kurucu Yunus Nadi devri, oğlu Az Nadi devri ve İlhan Selçuk’la başlayan Cumhuriyet Vakfı devri. Gazetenin kuruluşu olan 7 Mayıs 1924’ten, hayatını yitirdiği 1945 yılına kadar 21 yıl Yunus Nadi periyodu, ondan sonra 1991’de vefatına kadar 46 yıl Az Nadi periyodu, ve Az Nadi’nin vefatından sonra İlhan Selçuk’la 1993 yılında başlayan Cumhuriyet Vakfı devri.
Nadir Nadi, Cumhuriyet gazetesinin bağımsız olarak hayatını sürdürebilmesi için gazetenin bir vakıf tarafından yönetilmesini uygun görüyordu.
Bu gaye, Nadi Nadi’nin vefatından sonra İlhan Selçuk önderliğinde Berin Nadi tarafından gerçekleştirildi. Berin Nadi, gazetenin kendisine düşen isim hakkı ile mal varlığını Cumhuriyet Vakfı’na bağışladı.
Cumhuriyet Vakfı, İstanbul 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin onayından sonra, resmi senedin, 20 Şubat 1993 yılında Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla hukukî varlığını kazandı.
Vakfın ilk yönetim kurulu aşağıdaki isimlerden oluşuyordu.
– Rukiye Berin Sahir Nadi (Başkan)
– Osman Nuri Torun (Başkan vekili) n Av. Atilla Coşkun (Genel sekreter)
– Alev Coşkun (Genel sayman)
– İlhan Selçuk (Üye)
– Uğur Mumcu (Üye)
– Prof. Dr. Aydın Aybay (Üye)
– Mustafa Ekmekçi (Üye)
– Özgen Acar (Üye)
– Şükran Soner (Üye)
– Hikmet Çetinkaya (Üye)
– Cüneyt Arcayürek (Üye)
1993 yılından bu yana Cumhuriyet Vakfı gazeteyi 32 yıldır kesintisiz yönetmeye devam ediyor. 12 kişilik vakıf yönetim kurulu gazetecilerden ve Atatürkçü aydın bireylerden yapılan seçimle oluşmaktadır.
Vakıf bir kâr kurumu değildir. Vakfın holdingi, şirketleri, yan gelirleri yoktur. Cumhuriyet gazetesinin 31 yıl vakıf idare modeli ile yönetilmesi, Türk basın dünyası içinde kıymetli bir olgudur. Gazetenin gerçek sahibi onun okuyucularıdır. Vakfın resmi senedinin başlangıç kısmında belirtildiği üzere: “Cumhuriyet gazetesi ne hükümet ne de parti gazetesidir. Cumhuriyet, Cumhuriyet bedellerinin ve demokrasinin savunucusudur.
Cumhuriyet Atatürk’ün Aydınlanma yolunda yoluna devam edecektir. Cumhuriyet prensiplerini ve Atatürk’ün Aydınlanma İhtilallerini yaşatmak temel hedefimizdir.
