‘Önemli bir eşik’
Türkiye’de uzun yıllardır tartışma konusu olan bayanların nüfus kaydının evlilik sonrası eşinin hanesine taşınması uygulamasında kıymetli bir gelişme yaşandı. Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 23. unsuru uyarınca bayanlar, evlendiklerinde eşlerinin nüfus hanesine kaydırılıyor; boşandıklarında ise tekrar babalarının hanesine taşınıyor. 2020 yılında bu uygulamanın iptali için avukat Ömer Çakırgöz ve eşi mevzuyu yargıya taşıdı. Dava, yıllar süren hukuk gayreti sonunda asliye hukuk mahkemesinde kıymetli bir etaba geldi. Mahkeme, bu düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurulmasına karar verdi. Artık gözler AYM’nin vereceği karara çevrildi.
Yaşanan gelişmeyi Cumhuriyet’e pahalandıran avukat Süreyya Kardelen Yarlı, “Kadının evlilik sonrası nüfus kaydının otomatik olarak eşinin hanesine taşınması zaruriliği, yalnızca teknik bir idari süreç değil; toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kurumsallaştığı sembolik bir uygulamadır. İstanbul 14. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin, Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 23. hususunun 2. fıkrasına ait verdiği somut norm kontrolü başvurusu kararı, bayanların ferdi kimliğinin, mekânsal aidiyetinin ve uygar statüsünün hukuk eliyle silikleştirilmesine karşı değerli bir direnç noktasıdır. Anayasanın 10. unsurunda yer alan eşitlik unsuru, 20. unsurunda garanti altına alınan özel hayatın saklılığı ve şahsî dataların korunması hakkı ve 23. hususta düzenlenen yerleşim yerini seçme özgürlüğü, bu çeşit cinsiyet temelli otomatik uygulamalara karşı anayasal taban sunmaktadır” dedi.
‘CESUR BİR KARAR’
Yarlı kelamlarını şu biçimde noktaladı: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de yerleşik içtihadında, uygar statü değişiklikleriyle ilgili süreçlerde bireyin özerkliğini ve kimliğini merkeze alan bir yaklaşımı benimsemektedir (örneğin Burghartz v. İsviçre, 1994). Bu doğrultuda, Türkiye’deki uygulamanın ne birey haklarına saygılı ne de memleketler arası standartlarla uyumlu olduğu açıktır. Bu karar, bir bayanın evlendikten sonra nerede ‘kayıtlı’ olacağından çok daha fazlasıdır. Bu, bayanın hanesinin kendi iradesi olup olamayacağına dair bir hukuk imtihanıdır. Mahkemenin verdiği bu yavuz karar, sırf Anayasa Mahkemesi önüne taşınacak bir norm kontrolü değil; bayanların türel özne olarak tanınması yolunda kıymetli bir eşiktir.”
