78. Cannes Film Festivali’nden notlar: Özgürlük, demokrasi ve iktidar hırsı

Latin Amerika ülkeleri, faşist darbelere ve güçlü diktatörlere çok alışık bir coğrafyada yer alırlar. Ortadoğu da o denli değil mi? Tıpkı İran, Türkiye ve başkaları üzere… Aslında, önyargılardan kurtulup ayrımcılık yapmayalım. Demokrasi ve özgürlük dünyanın kaç yerinde ulaşılması giderek zorlaşan bir ütopya olup çıkmadı ki?

Sinema eleştirmenliğinden sonra kısa sinemalar ve belgeseller çekmeye başlayan, 2012’den itibaren çektiği uzun sinemalarla milletlerarası şenliklerde mükafatlar kazanan Kléber Mendonça Filho (1960), bugün Brezilya sinemasının en tanınmış isimleri ortasında yer almakta.

Altın Palmiye adayı “Gizli Ajan” (O Agento Secreto) ile ülkesinin yakın tarihinden, 1980’lerden bir sayfa açan Mendonça Filho, yozlaşmış baskıcı tertibin mafyalaşmış yapısını, yeşil ışık yaktığı yolsuzlukları, aydınları ve sol eğilimli hareketleri hukuk dışı sistemlerle nasıl susturduğunu; ayrıyeten iş dünyasıyla çıkar birliği oluşturan devlet yapısını kıyasıya eleştiriyor. Daha doğrusu, ferdî bir dramı, çok boyutlu kapsayıcı bir yaklaşımla toplumsallaştırarak anlatıyor.

İNCELİKLİ MİZANSEN

Filmin sonunda, bir yandan kendi biyolojik kimliğini araştırmayı sürdüren solcu akademisyen başkarakter, derin devletin kirli ellerinden kurtulamayacak, bir tetikçi tarafından, resmi deyişiyle, “nötralize” edilecektir. Ortadan 40 yıl geçtikten sonra, genç bir üniversite öğrencisi, o periyodun polisi tarafından dinlenen telefon kayıtlarını inceleyerek gerçekleri evraklar. “Gizli Ajan”, didaktik ve manikeist olmaktan sakınan sıcak lisanı yanında, incelikli mizanseniyle de heyetin dikkatini kuşkusuz çekecektir.

HOLLYWOOD SOSLU SİYASİ SİNEMA

Mısır sinemasının, ülkesinin dışında çalışan tanınan direktörlerinden Tarık Saleh (1972), “Cumhuriyetin Kartalları” ile mert fakat bir o kadar da klasik, Hollywood çeşidi bir siyasi tansiyon sineması imzalamış. Alabildiğine akıcı, cilalı anlatım lisanıyla izleyicinin kolay kolay sevebileceği bu sinema, Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah es Sisi’ye karşı, Mısır ordusu tarafından düzenlenen ve bâtın servislerin açıkgözlülüğü sayesinde geri püskürtülen bir siyasi darbe teşebbüsünün hikayesi.

Olabilirliği çok yüksek bir öykü bu fakat, birebir oranda da artık klişeleşmiş komplo teorileriyle dolu bir senaryo üzerine kurulmuş. Güya yapay zekâ programları tarafından yazılmış!… Sinemanın en enteresan yanı, çok sevilen bir aktörün popülerliğinden yararlanmak isteyen iktidarın, aslında siyasete bulaşmaktan kaçınan, hatta bir noktada muhalif sayılabilecek bu sanatçıyı nasıl manipüle edip dilediği üzere kullandığını gözler önüne sermesi. Elhasıl, parmağını verirsen kolunu da kaptırırsın, demeye getiriyor Tarık Saleh; bu kadar kolay. Aslında bu senaryoyu kolay kolay 2016’da, ülkemizde yaşanan FETÖ darbe teşebbüsüne uyarlayıp kısa müddette dizinin ikinci halkasını çekebilir. İsmini da çabucak önerelim: “Şehitler Köprüsü”.