İstanbul Barosu Lideri Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, “AYM kararı ne manaya geliyor” sorusunu şöyle yanıtladı: “AYM’nin verdiği ve toplam 482 sayfadan oluşan kapsamlı iptal kararı, parti başkanlığı yoluyla devlet başkanlığı ve yürütme (PBDBY) için yüksek yargı tarafından birinci önemli bir yasallık sorgulaması oldu. Ne var ki yürürlüğün durdurulması istemini reddeden AYM, tam beş yıl gecikme kısmi iptal kararı ile yetindi. Rektör atamalarına dönecek olursak torba KHK iptali ile ortaya çıkan hukuksal boşluk, tekrar bir torba yasa ile değil, ilgili maddelerle giderilebilir. Bu bakımdan rektörlerin ve ÜAK üyelerinin seçim ve atamaları için 2547 sayılı maddede değişiklik yaparak düzenleme yapılmalı.”

TBMM’YE DAVET…

“Demokratik devlet”in, TBMM’nin ve cumhurbaşkanının seçimle belirlenmesi ile hudutlu olmadığını, yerel yönetimler, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarının, üniversitelerin de demokratik kuruluş olduğunu hatırlatan Prof. Kaboğlu, “Ne var ki ‘ya daima ya hiç’ anlayışını yansıtan PBDBY, hukuk yoluyla demokrasi gereği olan ‘çeşitlilik içinde birlik’ olgusuna da karşı. Mahallî idareler üzerindeki vesayet ve baroları yasa yoluyla bölme ile yetinmeyen PBDBY, bir yandan kayyum uygulamasını yaygınlaştırırken, öte yandan yasa yoluyla parçalayamadığı savunma kurumu olan baroları etkisiz kılmaya çalışıyor. Bu nedenle, rektörlerin ve ÜAK üyelerinin -dolaylı olarak da olsa- tekrar seçimle belirlenmesine ait yasal düzenleme için TBMM’de temsil edilen demokratik muhalefet partileri çabuk olarak yasa teklifini hazırlamalı” dedi.

ŞANS HEBA OLMASIN

Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Taner Bilgiç, “Türkiye’de yükseköğretim sisteminin problemlerinin yalnızca rektör atama adabı ile çözümlenmeyeceği aşikâr. Fakat Meclis’teki tüm partiler rektör belirleme konusunda ortak bir adım atarak uzlaşabilecekleri yasal bir düzenleme ile sıkıntıların üzerine gitmeye niyetli olduklarını kamuoyuna gösterebilirler. AYM’nin verdiği bu bahtın heba edilmemesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.

Türk yükseköğretim sistemi Avrupa yükseköğretim alanının değerli bir modülü. Avrupa ile tarihi, entelektüel ve akademik olarak iç içe. Avrupa Üniversiteler Birliği (EUA), Türkiye’de rektör belirleme sürecinin, üniversitelerin elinde olmadığı tek istisna olduğunu açıklayıp AYM kararı sonrasında, istek gelirse bu mevzuda Türk yetkililerle çalışmaya hazır olduğunu bildirdi. 2025 Ağustos’ta Boğaziçi Üniversitesi’ne yapılacak yeni rektör ataması, hem 4 Haziran’dan sonra hangi tarz ile yapılacağı hem de Boğaziçi ve Türk yükseköğretiminin dünyadaki yerini ve istikametini belirleme açısından kıymetli olacak.”

TÜM YETKİ CUMHURBAŞKANINDA

1992 yılından 2016’ya kadar rektörlerin devlet üniversitelerinde, üniversitelerce seçilen 6 aday ortasından Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) gösterdiği 3’ü ortasından belirlenerek cumhurbaşkanınca atanması, vakıf üniversiteleri için ise mütevelli heyetinin YÖK’e teklifi ve YÖK’ün olumlu görüş vermesi üzerine cumhurbaşkanınca atanması öngörülmüştü.

2016’da öğretim üyelerinin 6 aday belirlemesine son verildi. 2018’de 703 sayılı kanun kararında kararname ile düzenleme sonrası, üniversitelerin ve YÖK’ün rektör atama sürecindeki rolünün sona erdirildiğini hatırlatan Prof. Kaboğlu, “Rektör atanma şartları ve misyon mühleti üzere kararlar de kaldırıldı.

AYM, ‘21 üyeden oluşan YÖK’ün 7 üyesinin, Üniversitelerarası Heyet (ÜAK) tarafından belirlenmesinin akabinde cumhurbaşkanı onayı ile vazifeye başlayacağı’na ait kararı, ‘cumhurbaşkanı tarafından atanması’ biçiminde değiştirilen düzenlemeyi de iptal etti. Yürürlüğe giriş olarak en uzun süreyi belirleyen AYM kararı gereği, yasal düzenleme en geç ‘on iki ay’ içinde yapılmalı” dedi.