Bilim özgürlüğü yok!
Bu alanda en alt yüzde 10’luk dilimde, yer alan Türkiye, “Avrupa Yüksek Eğitim Alanı”nda Beyaz Rusya, Azerbaycan ve Rusya Federasyonu ile birlikte açık orta en gerideki ülkelerden biri durumunda. Komşu ülkeler ortasında yalnızca Suriye, Türkiye’den daha makûs bir puana sahip bulunuyor. Genel seviye Türkiye’deki bilim özgürlüğünün büyük bir baskı altında olduğunu sergiliyor.
2024 akademik yılında da dünyada ve Türkiye’de tabir özgürlüğü ve akademik özgürlükler alanında gerilemeler yaşandığı hatırlatılan raporda, “Bu olumsuz gelişmelere karşın, Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyelerinin dört yılını dolduran, akademik kaliteden ödün vermemeyi, özgür düşünme ve tartışma alanı olarak üniversiteyi muhafazayı amaçlayan direnişleri, bütün dünyaya örnek olacak bir nitelik taşımaktadır” denildi.
NİCELİK TEK ÖLÇÜT
Akademik kalite ve liyakatin uzun soluklu bir süreç olduğu gerçeğinin, Türkiye’de açıkça görmezden gelinmeye devam edildiğine dikkat çekilen rapordan kimi kısımlar şöyle:
“Niteliğin değil, niceliğin tek ölçüt olduğu bu anlayışta, yüksek öğrenim kurumu sayısının çeyrek asırlık bir devirde 76’dan 208’e, öğretim elemanı sayısının 70 binden 185 bine ve öğrenci sayısının ise 1.6 milyondan 8 milyona çıkmış olması bir muvaffakiyet olarak gösterilmektedir. Halbuki tek başına işçi sayısının iki buçuk kattan fazla artması, bu süredeki öğretim elemanı artışının nitelikle paralel ilerlemiş olamayacağının en kıymetli göstergelerinden birisidir. Bunun yanı sıra birtakım orta ölçekli kentlere ikinci bir üniversite ‘müjdesi’nin verilmesi de nicelik eksenli akademi anlayışının sürdürülmek istendiğini göstermektedir.
Avrupa Üniversiteler Birliği’nin (EUA) 2023 yılı “Üniversite Özerklik Raporu”nda Türkiye, 2017’de data sağlamadığı için yer bulamamış olmakla birlikte, artık tekrar yer almaktadır. Kurumsal, mali, işçi ve akademik özerklik başlıkları altında incelenen üniversitelerde, Türkiye’nin son yıllardaki yeri konusundaki gelişmeler dert verici niteliğini sürdürmektedir. Akademik özgürlükler konusunda Türkiye yüzde 46 puanla en düşük düzeyin bir üstünde yer almaktadır. Bir alt düzey ile ortadaki fark yalnızca 6 puandır.”
TEK YETKİLİ CUMHURBAŞKANI!
Raporda, Türkiye’nin Avrupa’daki mevcut dört farklı sistemin büsbütün dışında yer alan ve seçilmiş üyelerden oluşan rastgele bir akademik şuranın dahil olmasını ya da nitelik kriterini gözetmeyen tek istisna olarak gösterildiği vurgulandı. Raporda, “2018 yılından bu yana, daha evvel de eleştirilen rektör atama metodu büsbütün terk edilmiş ve tek yetkili organ olarak cumhurbaşkanı belirlenmiştir. Rektörlerin direkt doğruya cumhurbaşkanı tarafından atanması yalnızca kurumsal özerkliğe değil, öbür bütün bağımsızlık ögelerine da direkt tesir eden bir nitelik taşımaktadır” görüşlerine yer verildi.
