Depresyon ile ilaç almadan başa çıkmak mümkün mü?

Yataktan çıkmak istemiyorsunuz. Yorganı kaldırmak bile size dağ üzere bir iş geliyor.

Hiçbir şey yapmak istemiyorsunuz. Rastgele bir şeyden, o çok sevdiğiniz diziden, en beğenilen yazarınızın son romanından bile keyif almıyorsunuz.

Ya da telefon çalıyor, açmadan evvel “Acaba hangi makûs haberi alacağım?” diye kaygılanıyorsunuz.

Hemen endişelenmenize gerek yok.

Bu iki tablo, neredeyse herkesin vakit zaman karşılaştığı haller.

Fakat bu iki his halinden biri iki haftadan uzun sürüyorsa, hele hele toplumsal ömrünüzü, işinizi yahut özel alakalarınızı olumsuz etkiliyorsa değerli olabilir.

DEPRESYON VE TASA BOZUKLUĞU NEDİR?

Tecrübeli psikiyatri uzmanı Dr. Tuncay Barut depresyonu “normal his durumundan daha isteksiz, keyifsiz, mutsuz hissetme hali” olarak tanım ediyor.

“Anksiyete ya da korku bozukluğunu da ömrü fonksiyonelliğini bozacak kadar negatif yorumlama, negatif düşünme, olumsuz senaryoyu peşinen satın alma diye özetleyebiliriz” diye devam ediyor.

Getty Images

Milas’ta yıllardır klinik psikologluk yapan Eda Can da telaş bozukluğunu kaza yapma örneğiyle tanım ediyor:

“Kaza geçirmişse, tekrar kaza yaparsam diye endişelenmeye başlar. Kaza yaptığımızda hepimiz endişeleniriz lakin bir formda yavaş yavaş da olsa araç kullanmaya başlarız, bir müddet biraz daha dikkatli olur, sonra eski otomatik sisteme döner.

“Kaygı bozukluğu olan bireyler ise bu türlü bir durumda araç kullanmamaya uğraş eder ve telaş da gitgide büyür.”

Hangi belirtiler ön plana çıkıyor?

Sağlık Bakanlığı depresyon belirtilerini şöyle sıralıyor:

• Kendini boşlukta ya da üzgün hissetme
• Hayattan zevk almama
• İştahta artma ya da azalma
• Uykuda artma ya da azalma
• Huzursuzluk ya da durgunluk
• Halsizlik ve yorgunluk
• Kendini kıymetsiz ya da hatalı hissetme
• Konsantrasyon zahmeti ya da kararsızlık
• Aklınıza sık sık mevt ya da intihar fikirlerinin gelmesi

Yine Sıhhat Bakanlığı’nın tarifine nazaran tasa bozukluğunun temel belirtisi “bir neden yokken ya da bir neden olsa bile durumla uygunsuz olan, çok olan, denetlenemeyen nitelikteki endişe”.

Kişi, telaşlarının çok olduğunun farkında olsa bile telaşlarını denetleyemiyor ve sakinleşemiyor.

Kaygı bozukluğu ve depresyon aslında birbirinden çok farklı ruhsal sıkıntılar. Lakin birinin oburunu tetiklediği durumlar da sık görülüyor.

Dr. Tuncay Barut, klinik tecrübelerine nazaran hadiselerin yarısından fazlasında bu iki rahatsızlığın birden görüldüğünü söylüyor ve ekliyor:

“Kaygı bir süre sonra çökkünlüğe sebep olabiliyor. Çökkünlük de bir mühlet sonra ümitsizlikle birlikte telaşa sebep olabiliyor.”

İLAÇ ALMADAN BAŞA ÇIKMAK MÜMKÜN MÜ?

Bu sorunun cevabı hem evet hem hayır.

Uzmanlara nazaran hafif seyreden bir tabloda depresyon ve tasa bozukluğu varsa, ilaç almadan durumu yönetim etmenin çeşitli metotları var.

Hem psikolog Can’ın hem de psikiyatrist Dr. Tuncay Barut’un listelerinin birinci sıralarında fizikî antrenman bulunuyor.

Barut “Kendimizi ihmal etmezsek, toplumsal hayatımızı ihmal etmezsek, egzersizimizi, beslenmemizi, fiziki sıhhatimizi ihmal etmezsek depresyonun gelişmesini engelleme talihimiz olur” diyor.

Barut’a nazaran birebir tavsiyeler, tasa bozukluğu için de geçerli.

BBC Türkçe‘ye konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği Lideri Prof. Dr. Serap Aydoğan Taycan da hafif seyreden depresyon ve telaş bozukluğu tablolarında şahsa yardımcı olabilecek tavsiyeleri şöyle özetliyor:

• Hayatımızın sorun alanlarını kaçmadan çözmeye çalışmak.
• Sosyal etrafımızın dayanağını sağlamak, artırmak ve toplumsal münasebetlerimizi güçlendirmeye çalışmak.
• Bedenimizi fizikî olarak da sağlıklı tutmaya çalışmak.

Can ise “Siz neyi seviyorsunuz? Evvel bu sorunun cevabını bulmanız gerekiyor” diyor.

“‘Sevdiğim, benim yıllardır yapmayı ertelediğim ya da unuttuğum neler var? Bana ne güzel gelir?’ sorularının karşılığı neyse, kişinin yapması gereken şey de odur” diye de ekliyor.

Getty Images

Fakat uzmanlara nazaran hasta üstteki tavsiyelerden sonuç almakta zorlanıyorsa ilaç kullanmak kaçınılmaz hale geliyor.

Aynı vakitte Okan Üniversitesi Psikoloji Kısmı hocası olan Prof. Dr. Taycan hafif tablolarda beyindeki değerli kimyasallarının kendini toparlamasıyla durumun düzelebildiğini söylüyor ancak şu vurguyu da yapıyor:

“Ama bu kadar uzun sürmesine paha mi diye de bakmak gerekiyor.

“Biz ilaç tedavisine başladığımızda bunun aşağı üst ne kadar müddette geçeceğini öngörebiliyorsak, ancak bireye birtakım dayanaklar sunup, kendi haline bıraktığımızda bunun daha uzun sürme ihtimali varsa, çok göze almamak gerekiyor diye düşünüyoruz biz tabip olarak.”

Prof. Taycan ayrıca depresyon ve tasa bozukluğu uzadıkça, fonksiyonellik ve toplumsal münasebetlerde bozulmanın yanı sıra itimat kaybı da yaşandığını söylüyor.

Eda Can orta ve ağır seyreden depresyon ve dert bozukluklarında ilaç kullanımının değerli olduğunu vurguluyor:

“Böyle hastalara haydi git ‘resim yap’, ‘egzersiz yap’ diyemeyiz. Beyin kimyası bozuk. Evvel beyin kimyası düzelecek ki terapiyi alabilecek hale gelsin.”

‘KOL KIRILINCA ALÇIYA ALMAK GİBİ’

Prof. Dr Taycan anksiyete ve tasa bozukluğu ilaçlarından korkulmaması gerektiğinin de altını çiziyor:

“Yeşil ya da kırmızı reçeteli değilse bir ilaç, rastgele bir bağımlılık yapan tesiri yok demektir.

“Elbette kimi yan tesirleri olabilir lakin doktorla birlikte bu süreci gerçek yönetirsek kişinin azamî konforunu sağlayacak biçimde kullanmasına imkan tanıyabiliriz.”

Doç. Dr. Barut da depresyon ve telaş bozukluğu ilaçlarını kol kırılınca alçıya almaya benzetiyor:

“Kolumuz kırılıp alçıya alındığında, güzelleşmeyi derliyor, toparlıyor, süreyi kısaltıyor.

“İlaç da depresif bozukluklarda ya da telaş bozukluklarında alçı üzere hem güzelleşme sürecini kısaltıyor hem de konforunu artırıyor.”