Dünya dışı yaşamın keşfi insanlık için neyi değiştirebilir?

Bazı bilimsel keşifler bize bilgi katmaktan çok daha fazlasını yapar.

Bu tıp keşifler, kainatın gerçek boyutunu ve bizim onun içindeki yerimizi gösterdikleri için ruhumuza da işler.

Örneğin Dünya’nın uzaydan görüntülendiği birinci an.

Benzer bir dönüm noktası dünya dışında hayatın bulunmasıyla gelecek.

Geçtiğimiz günlerde K2-18b isimli gezegende Dünya’da kolay deniz canlıları tarafından üretilen bir gazın izlerine rastlanması, bu dönüm noktasının yaklaştığına işaret ediyor.

Keşfi yapan takımın başındaki bilim insanına nazaran artık dünya dışı hayat bulma ihtimali hiç uzak değil.

Cambridge Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden Profesör Nikku Madhusudhan, “Bu, temel sorular açısından epey büyük bir problem ve bu soruyu yanıtlamanın eşiğinde olabiliriz” diyor.

Ancak tüm bunlar diğer soruları da beraberinde getiriyor: Öteki bir gezegende ömür bulunması insanlık olarak bizi nasıl değiştirir?

UFO’LAR VE BİLİMKURGU UZAYLILARI

Atalarımız uzun vakittir gökyüzünde yaşayan varlıklara dair kıssalar anlatıyor.

Gökbilimciler, 20. yüzyılın başlarında Mars yüzeyinde düz çizgiler görebilmelerinden yola çıkarak Dünya’ya en yakın gezegenin gelişmiş bir uygarlığa mesken sahipliği yapabileceğini ortaya attı.

Bu fikir uçan daireler (UFO) ve küçük yeşil uzaylıları içeren güçlü bir bilim kurgu kültürünün doğmasına neden oldu.

Bu kıssaların yayıldığı devirde Batılı hükümetler komünizmin yayılmasından korkuyordu.

Bu nedenle uzaydan gelebilecek mümkün ziyaretçiler birden fazla vakit umuttan fazla tehlike getiren tehditler olarak tasvir edildi.

Ancak yıllar sonra öbür bir dünyada ömür olduğuna dair “Şimdiye kadarki en güçlü kanıt” olarak tanımlanan bulgu Mars ya da Venüs’ten gelmedi.

Dünya’ya yüzlerce trilyon kilometre uzaklıktaki bir yıldızın yörüngesinde bulunan bir gezegenden geldi.

Dünya dışı hayat arayışında karşılaşılan zorluklardan biri de nereye bakılacağını bilmek.

Yakın vakte kadar Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) bu mevzudaki odak noktası Mars’tı.

PA James Webb teleskobu tarafından kaydedilen Halka Nebulası

Ancak bu durum, 1992’de birinci kere Güneş Sistemi dışında diğer bir yıldızın yörüngesinde yer alan bir gezegenin keşfiyle değişti.

O ana kadar gökbilimciler uzak yıldızların etrafında diğer dünyalar olduğundan şüphelenmiş olsalar da rastgele bir ispat bulamamıştı.

Aradan geçen müddette Güneş Sistemi dışında yaklaşık 6 bin gezegen keşfedildi.

Bunların birçok Jüpiter ve Satürn üzere gaz devi olarak isimlendirilen gezegenler.

Diğerlerinin yüzeyleriyse ömür için gerekli olan su kütlelerini desteklemek için fazla sıcak ya da fazla soğuk.

Bu gezegenlerin değerli bir kısmı, yaşama elverişli yörüngelerde bulunuyor. Yani yıldızlarına uzaklıkları, Dünya ve Güneş ortasındaki uzaklığa epeyce yakın.

Prof. Madhusudhan, Samanyolu Galaksisi’nde bu türlü binlerce gezegen olduğuna inanıyor.

Bilim insanları, bu “ötegezegenlerin” keşfinin akabinde atmosferlerinin kimyasal bileşimini tahlil edecek araçlar geliştirmeye başladı.

Amaçları, bu uzak dünyaların atmosferlerinden süzülen çok az ölçüdeki ışığı yakalamak ve bunları Dünya’da yalnızca canlı organizmalar tarafından üretilebilen biyosinyaller ile karşılaştırmak.

YÜKSEK TEKNOLOJİ HAYAT ARAYIŞI

Yoğun uğraşlar sonucu dünya merkezli ve uzay tabanlı teleskoplar için bu teknoloji geliştirildi.

Örneğin K2-18b gezegenindeki gazı tespit eden NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), şimdiye kadar yapılmış en güçlü uzay teleskobu.

James Webb’in 2021’de uzaya fırlatılması insanlığın dünya dışı ömür arayışına dair yeni bir heyecan yarattı.

Ancak bu teleskobun da sonları var. Parlama tesiri nedeniyle bizimki kadar küçük olan gezegenlerle, yörüngesindeki yıldıza yakın gezegenleri tespit edemiyor.

Bu nedenle NASA, 2030’lu yıllar için hazırlanan ve bizimkine emsal gezegenlerin atmosferlerini tespit edip örnekleyebilecek bir proje planlıyor.

Yaşanabilir Dünyalar Gözlemevi (HWO) isimli proje, bir gezegenin yörüngesinde döndüğü yıldızdan gelen ışığı minimum düzeye düşürebilecek ileri teknoloji bir güneş kalkanı kullanacak.

Ayrıca Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Son Derece Büyük Teleskop’u (ELT) da 2030’a kadar devreye girecek ve Şili Çölü’nden kristal berraklı gökyüzüne bakacak.

39 metre çapıyla yeryüzündeki en büyük aynaya sahip olan bu araç, gezegenlerin atmosferinde evvelki teleskoplara kıyasla çok daha fazla detay görebilecek.

Prof. Madhusudan, iki yıl içinde K2-18b etrafındaki biyosinyalleri nitekim keşfettiğini kanıtlamak için kâfi bilgiye sahip olmayı umuyor.

Bunu kanıtlasa bile bu sinyallerin canlı olmayan yollarla üretilip üretilemeyeceği konusunda diğer bir bilimsel tartışma başlayacak.

İskoçya’nın Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Catherine Heymans’a göre, daha fazla atmosferden daha fazla data toplandıkça ve kimyagerler biyo-imzalar için alternatif açıklamalar bulmakta başarısız hayli bilimsel yaklaşım yavaş ve kademeli formda dünyalarda hayatın var olma muhtemelliğine hakikat kayacak:

“Gökbilimciler teleskoplar ile daha fazla vakit geçirdikçe bu atmosferlerin kimyasal bileşimleri hakkında daha net bir görüş elde edecek.

“Bunun hayatın varlığı manasına geldiğini kesin olarak bilemezsiniz. Lakin bence ne kadar çok bilgi toplanırsa ve bunu yalnızca tek bir gezegende değil, birden fazla farklı sistemde görürseniz, bu bize daha fazla itimat verir.”

DAHA FAZLA KEŞİF, DAHA FAZLA SORU

İnternet, o vakitler çok büyük bir değer taşımayan bir dizi basamaklı teknolojik atılımla ortaya çıktı.

Benzer halde beşerler medeniyet tarihinin tahminen de en muazzam bilimsel, kültürel ve toplumsal dönüşümünün çoktan gerçekleştiği, dünya dışı ömrün kanıtlandığı anın değerini daha sonra idrak edebilir.

Taşınabilir laboratuarlar içeren robotlar kullanarak Güneş Sistemi’nde dünya dışı ömür bulmak çok daha net bir keşif manasına gelebilir.

Dünya dışında bulunan bir böcek tahlil edilebilir, hatta tahminen Dünya’ya getirilebilir.

Bu durum, ortaya çıkabilecek rastgele bir bilimsel yansıyı kıymetli ölçüde sonlandırmak için delil olarak kullanılabilir.

Güneş Sistemi’nde dünya dışı ömür olduğuna dair bilimsel görüşler son yıllarda çeşitli uzay araçlarının gönderdiği datalar ışığında arttı.

Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) 2028’de fırlatılmayı planladığı ExoMars keşif aracı, Mars yüzeyini delerek ömür izi arayacak.

Ancak Mars’taki çok şartlar düşünüldüğünde, geçmiş yaşama dair fosilleşmiş kalıntıların keşfedilme ihtimali daha muhtemel.

Getty Images Çin’in beşerli uzay misyonunda vazife alan üç astronot, Shenzou-12 kapsülüne gidiyor

Çin’in Tianwen-3 uzay aracı da numune toplayıp 2031 yılına kadar Dünya’ya geri dönme gayesi ile 2028’de fırlatılacak.

Nasa ve ESA’nın uzay araçları da Jüpiter’in buzlu uydularında, büyük okyanuslar olma ihtimalini araştırıyor.

Ancak mevcut uzay araçları uzayda hayat bulmak için tasarlanmadı.

Londra’daki Imperial College’dan Profesör Michele Dougherty’ye göre, mevcut uzay seyahatleri, gelecekteki seyahatler için taban hazırlıyor.

“Bu uzun ve yavaş bir süreç” diyen Dougherty, bir sonraki basamağın “nereye iniş yapılacağının belirlenmesi olacağını” söylüyor:

“Buz kütlesinin, delemeyeceğiniz kadar kalın olduğu bir yere inmek istemezsiniz. Bu uzun ve yavaş bir seyahat fakat basamakları hayli heyecan verici”.

NASA, 2034 yılında Satürn’ün uydularından Titan’a iniş yapması için Dragonfly isimli uzay aracını hazırlıyor.

Bu egzotik gezegene, karbon zengini kimyasalların bulunduğu göller ve bulut sistemleri, ürkütücü bir turuncu renk kazandırıyor.

Bu kimyasalların, su ile birlikte ömür için gerekli bir bileşen olduğu düşünülüyor.

YAŞAM DÜNYA’DA NASIL OLUŞTU?

Profesör Dougherty kendi alanında önde gelen gezegen bilimcilerden biri.

Peki o Jüpiter ya da Satürn’ün buzlu uydularından birinde ömür olduğunu düşünüyor mu?

“Olmasaydı çok şaşırırdım” diyor sevinçle gülümseyerek:

“Yaşam için üç şey gerekli: Bir ısı kaynağı, su ve organik (karbon bazlı) kimyasallar. Şayet bu üç bileşene sahipsek, hayatın oluşma ihtimali hakikaten çok yükselir.

Basit hayat formlarının varlığı, daha karmaşık hayat formlarının var olacağının garantisi değil.

Profesör Madhusudhan, eğer bir gün doğrulanırsa, kolay ömür formlarının galakside “oldukça yaygın” bulunması gerektiğine inanıyor:

“Ancak bu kolay hayat formlarından daha karmaşık yaşama geçmek büyük bir evre ve bu da şimdi yanıtı bilinmeyen bir soruyu ortaya çıkarıyor: Bu adım nasıl gerçekleşiyor? Bunu geliştiren şartlar nelerdir?

“Bunu bilmiyoruz. Ve bu kademeden, akıllı yaşama geçmek de bir öbür büyük adımdır.”

Kraliyet Astronomi Topluluğu’nun yönetici yardımcısı olan Dr. Robert Massey, başka bir gezegende akıllı hayatın ortaya çıkmasının, kolay ömür formlarının ortaya çıkmasından çok daha az mümkün olduğuna işaret ediyor:

“Dünya’da hayatın nasıl ortaya çıktığına baktığımızda, bunun çok karmaşık olduğunu görüyoruz. Çok hücreli hayatın ortaya çıkması ve akabinde çeşitli ömür formlarına evrimleşme çok uzun vakit aldı.

“Asıl soru, Dünya’da bu evrimi mümkün kılan özel bir şeyin olup olmadığıdır.

“Bunun öbür gezegenlerde de gerçekleşmesi için tam olarak birebir şartlara, birebir boyutta bir gezegene, benzeri okyanuslara, kıtalara mı muhtaçlığımız var?

“Yoksa ne olursa olsun bu gerçekebilir mi?”

Massey, Dünya dışı kolay bir hayat formunun keşfinin bile insanlığa, kainattaki yeri konusunda daha alçak istekli bir anlayış kazandıracağına inanıyor.

earth to space 28 Mart 2025’te Washington’da yapılan EARTH to SPACE şenliğinde, Ay Ömür Alanı tasarımı tanıtılıyor

Onun da işaret ettiği üzere, yüzyıllar evvel insanoğlu, kainatın merkezinde olduğuna inanıyordu.

Her astronomik keşifle, kendimizi bu inanıştan “daha da uzaklaşmış” bulduk.

Massey, “Bence öteki bir yerde ömrün keşfi, özel olduğumuza yönelik inanışımızı daha da azaltacaktır” diyor.

Prof Dougherty ise bu türlü bir keşfin, Güneş Sistemi’nde yapılmasının hem bilim ve hem de ruhumuz için güzel olacağına inanıyor:

“Yaşama ait kolay bir keşif bile milyonlarca yıl evvel nasıl evrimleşmiş olabileceğimizi daha uygun anlamamızı sağlayacak. Bunun, kozmostaki yerimizi bulmamız konusunda manalı olduğunu düşünüyorum.”

“Güneş Sistemimizde bir yerde yahut ötesinde ömür olduğunu bilirsek, bu beni bir rahalatır. Daha büyük bir şeyin modülü olduğumuzu bilmek bizi daha da büyük yapacaktır.”

Bilim insanları öbür dünyalarda hayat olup olmadığını hiç bu kadar önemli araştırmamıştı. Ve bu araştırma için daha evvel hiç bu kadar gelişmiş araçlara sahip olmamışlardı.

Bu alanda çalışan pek çok kişi, diğer dünyalarda ömür keşfedilip keşfedilmeyeceğinin değil, ne vakit keşfedileceğinin kıymetli olduğuna inanıyor.

Prof Madhusudhan’a nazaran uzayda ömrün keşfi dehşet yerine umut doğuracak:

“Gökyüzüne baktığımızda yalnızca fizikî objeleri, yıldızları ve gezegenleri değil, yaşayan bir gökyüzünü göreceğiz. Bunun toplumsal sonuçları muazzam olacak. Bu, kozmik sahnede kendimize bakışımızda büyük bir değişim yaratacaktır.

“Kendimizi ve birbirimizi nasıl gördüğümüz konusunda insan ruhunu temelden değiştirecek ve hepimizin bir olduğunu fark ettiğimizde dilsel, siyasi, coğrafik tüm mahzurlar ortadan kalkacak. Bu da bizi birbirimize yakınlaştıracak.

“Bu evrim sürecimizde bir öteki etap olacak.”