Ege ve Akdeniz’deki deniz yetki alanları için Atina ve Ankara eşzamanlı harita yayımladı: Mavi Vatan vurgusu
Doğu Akdeniz ve Ege’deki deniz yetki alanları konusunda uzun vakittir ihtilaf (anlaşmazlık) yaşayan Yunanistan ve Türkiye’de eşzamanlı olarak iki harita yayımlandı. Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Yunanistan tarafından AB mevzuatı gereği ilan edilen “Deniz Mekansal Planlaması”nda (DMP) belirtilen alanların bir kısmının, Ege Denizi’nde ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin deniz yetki alanlarını ihlal ettiği belirtildi. Türkiye’nin haritasında resmi bir deniz yetki alanı belirtilmese de Türkiye ile Yunanistan’ın ortay çizgi uyarınca deniz sonu çizildi.
Yunanistan’dan, Doğu Akdeniz ve Ege başta olmak üzere deniz yetki alanlarında uzun müddettir Ankara ile devam eden tartışmaların ortasında yeni bir planlama atağı geldi. Dün kamuoyuna duyurulan ve “Ulusal Deniz Mekânsal Planlama Stratejisi” (?????) olarak isimlendirilen teşebbüsle birlikte, ülkenin tüm deniz alanları kapsamlı bir haritalama ve kullanım planlamasıyla açıkladı. Avrupa Birliği’nin 2014/89 sayılı direktifine uygun olarak hazırlandığı belirtilen haritada Meis adası MEB (Münhasır Ekonomik Bölge) sonları içerisinde yer aldı. Evrakta Yunanistan’ın kıta sahanlığı ve MEB sonlarına ait vurgular dikkat çekti. Planın milletlerarası hukuk ve Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Kontratı (UNCLOS) uyarınca hazırlandığı öne sürülerek, İtalya ve Mısır ile yapılan mutabakatların dâhil edildiği görüldü.
‘HUKUKİ SONUÇ DOĞURMAYACAK’
Dışişleri Bakanlığı, Atina’dan yayımlanan haritaya ait açıklama yayımladı.
Açıklamada Yunanistan tarafından AB mevzuatı gereği ilan edilen “Deniz Mekansal Planlaması”nda (DMP) belirtilen alanların bir kısmının, Ege Denizi’nde ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin deniz yetki alanlarını ihlal ettiği vurgulanarak, “Yunanistan’ın tek taraflı tasarruflarının ve savlarının ülkemiz açısından hiçbir türel sonuç doğurmayacağını bir kere daha vurguluyoruz. Ege ve Akdeniz üzere kapalı ya da yarı kapalı denizlerde tek taraflı tasarruflardan kaçınılması gerektiğini, milletlerarası deniz hukukunun kelam konusu denizlerde kıyıdaş devletler ortasında etraf bahisleri dahil iş birliğini teşvik ettiğini, bu bağlamda ülkemizin Ege Denizi’nde Yunanistan’la iş birliğine her vakit hazır olduğunu hatırlatıyoruz. Kelam konusu tasarruflar ve oldubitti teşebbüsleri ülkemiz açısından dün olduğu üzere bugün ve yarın da hiçbir hukuksal sonuç doğurmayacaktır. Türkiye, Yunanistan’la münasebetlerinde her iki tarafın da sürdürmek istediği ruhu yansıtan 7 Aralık 2023 tarihli Dostça Bağlar ve Uygun Komşuluk Hakkında Atina Bildirgesi çerçevesinde meselelerin memleketler arası hukuk, hakkaniyet ve âlâ komşuluk temelinde tahlili için samimi ve kapsamlı bir yaklaşım benimsenmesi gerektiğine dair tavrını koruma etmektedir. Ülkemizin hazırladığı Deniz Mekansal Planlaması da UNESCO ile Birleşmiş Milletler’in ilgili ünitelerine iletilmektedir” denildi.
RESMİ DENİZ YETKİ ALANI SONU OLUŞTURULMADI
Yunanistan’ın Doğu Akdeniz ve Ege’deki hak argümanlarını kurumsal evraklarla destekleme sürecinin bir kesimi olarak görülen planla eş vakitli bir biçimde ise Ankara’da Deniz Mekansal Planlama çalışmaları yürütülmeye devam ediyor. Türkiye’nin etraf denizlerindeki hak ve menfaatlerini korumak; denizlerdeki faaliyetlerinin çevresel tesirlerini daha âlâ pahalandırmak hedefiyle yıllar evvel başlatılan Deniz Mekansal Planlama (DMP) çalışmaları son basamağa geldi. Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM), Türkiye’nin etraf denizlerinden azami yararlanmasını hedefleyen Deniz Mekansal Planlamasına (DMP) ait birinci akademik çalışmayı evvelki gün yayımladı.
Haritada, Ankara’nın DMP’si kapsamında etraf denizlerinde karasularının da ötesine geçerek ekonomik, bilimsel ve askeri faaliyetler için planlamalar yapıldı ve bu faaliyetler için belli alanlar tespit edildi. Çalışmaların, Avrupa Birliği’nin (AB) hususa ait müktesebatıyla ahenk kapsamında yürütüldüğü açıklandı. Haritada Yunanistan ile Türkiye’nin sonu da çizilirken buna rağmen haritanın ‘resmi bir deniz yetki alanı’ hududu oluşturmadığı vurgulandı.
‘ORTAY SINIR HUDUT ALINDI’
Çalışmaya ait Cumhuriyet’e değerlendirmede bulunan Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve DEHUKAM baş araştırmacısı Prof. Dr. Yücel Acer, DMP’nin denizlerde yürütülen turizm, güç, araştırma ve savunma faaliyetleri de dahil olmak üzere tüm faaliyetlerin daha faal yürütülmesini ve deniz etrafının de muhafazasını amaçladığını belirterek, “Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke. Karadeniz’de komşu ülkelerle MEB sonlarımız aşikâr. Türkiye, Doğu Akdeniz’de 2020 yılında Birleşmiş Milletler’e kendi kıta sahanlığının ne olduğuna ait bir harita gönderdi. Ege’de Yunanistan ve Türkiye’nin üzerinde anlaştığı rastgele bir deniz hududu yok fakat Türkiye burada iki ana karanın ortay sınırını temel alan bölgenin kara suları dışında geriye kalan bölgenin hudut olması fikrinde. Bu harita, açık deniz alanlarında ne çeşit faaliyetler yürütülebileceğini gösteriyor. Avrupa Birliği ve diğer kurumlarda Ege ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’ye neredeyse hiç kıta sahanlığı ve MEB bırakmayacak formda, adalarla Türk karasının eşit uzaklık çizgisini temel alan haritalar yayımlanıyor. Meğer iki ülke de rastgele bir hudutta anlaşmış değil. Türkiye’nin talep ettiği deniz alanı aslında Ege Denizi’nin ortasından geçen, iki ana karadan geçen ortay sınırın hudut olması istikametinde. Türkiye’ye hiçbir alan bırakmayacak yaklaşımlar Türkiye’nin görüşlerini zayıflatmaya, sıkıştırmaya çalışan eylemler” dedi.
‘TÜRKİYE NEZDİNDE BAĞLAYICI DEĞİL’
DEHUKAM Müdürü Dr. Mustafa Başkara ise, “Biz DEHUKAM olarak haritayı ilgili bakanlıklarla eşgüdüm içerisinde çalıştık. Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında söz edilen harita çalışması da bizim çalışmamızla paralel bir düzlemdeki haritadır. Buna yönelik resmi teşebbüsler Dışişleri Bakanlığımız aracılığıyla BM nezdinde yapılacaktır. Yunanistan, AB direktifleri çerçevesinde bu haritayı yayımladığını söz ediyor. Türkiye’nin denizlerdeki egemenlik hak ve yetkilerini büsbütün ihlal eden bir çalışma ortaya koyduğunu görüyoruz. Bu çalışma Türkiye nezdinde rastgele bir bağlayıcılık doğurmadığı üzere milletlerarası hukuka uygun da değildir. Bizim çalışmamızda Ege Denizi’nde Yunanistan ve Türkiye ortasında ana karalar ortası ortay sınır çalışması Türkiye’nin de on yıllardır savunduğu halde, milletlerarası hukuk temelinde literatüre ve yargı kararlarına uygun bir biçimde yapılmıştır” tabirlerini kullandı.
‘YUNANİSTAN DENİZ YETKİ ALANI İLAN ETTİ MANASINA GELMEZ’
DMP haritasının rastgele bir halde deniz yetki alanı belirtmediğini anımsatan Başkara, “Yunanistan bu türlü bir harita yayımladı diye deniz yetki alanı ilan etti manasına gelmemektedir. Türkiye açısından da bizim yaptığımız çalışma akademik bilimsel temelli, denizlerdeki faaliyetlerin ortaya koyulduğu bir çalışmadır. Mavi vatanı somutlaştırma, derinlemesine inceleme ve bu alanlardaki faaliyetleri sürdürülebilir kılma öncelikleriyle bölümler ortası eşgüdümün denizlere bir yansımasıdır. Ege Denizi’nde iki ülke ortasındaki ortay sınır çizgisi bu çalışmanın dış hududunu oluşturdu” değerlendirmesinde bulundu.
AVRUPA BİRLİĞİ DE O DENLİ GÖSTERDİ
Geçen yılın Kasım ayında Avrupa Komitesi, Yunanistan’ın deniz yetki alanlarını gösteren bir harita yayımlayarak Meis (Kastellorizo) Adası da dahil olmak üzere tüm adaların tam Yunanistan ismine yasal yetkiye sahip olduğunu açıklamıştı. Buna karşılık Türkiye Dışişleri Bakanlığı bir açıklama yayımlayarak, “Ege ve Kıbrıs’taki haklarımızı korumak için gerekli tüm tedbirleri alacağız” sözlerini kullandı.
MEB’İN DEKLARE EDİLMESİ GEREK
Kıta sahanlığı kıyı ülkeleri için ilan edilmeksizin doğal bir hakken, MEB’in ise uygun biçimde ilan edilmesi ve BM’ye deklare edilmesi gerekir. Kıta sahanlığı deniz üzerinde ve altındaki cansız kaynakların haklarına ait haklar sağlarken MEB tüm Kıta sahanlığı haklarına ek olarak kıyı devletine Kıta sahanlığı bölgesinde bulunan canlı doğal kaynakların araştırılması, işletimi, korunması üzere idaresi konusunda ekonomik kar kazanım oluşturacak hükümran haklar sağlamaktadır.
