Ekonomistlere göre yeni teşvik sisteminin hedefi iş dünyasındaki tepkileri bastırmak: Siyasi ayarlı teşvik

Cumhurbaşkanı kararıyla 30 Mayıs 2025’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni yatırım teşvik sistemi, iş dünyasında olumlu bulunsa da beklenen yatırım atağını yaratmayacağı belirtiliyor. Teknoloji, yeşil dönüşüm ve savunma endüstrisi üzere alanlara özel öncelik veren yeni teşvik sistemin hukuk sistemi düzelmeden yatırım çekemeyeceğini belirten ekonomistler, gayenin yüksek faiz siyasetleri ile finansmana erişemeyen iş dünyasının reaksiyonunu azaltmak olduğunu belirtiyor.

SORUN UYGULAMADA

İş dünyasının “kalkınma vizyonunu destekleyen bir hamle” olarak yorumladığı teşvik sistemi konusunda ekonomistler temkinli. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, yeni teşvik sisteminin zamanlamasına işaret ederek “Firmaların yüksek faize karşı artan reaksiyonunun denetim altına alınması hedefleniyor. Faizi indirmeden finansal maliyetleri düşürme arayışı bu tıp dolaylı teşviklerle sürdürülüyor” değerlendirmesinde bulundu.

Asıl sorunun uygulama olduğuna dikkat çeken Kozanoğlu, “Teşvikler hakikaten şeffaf ve tarafsız bir halde mi uygulanacak? Yatırımlar, iktidara yakın şirketler lehine mi yönlendirilecek? İktisadın dinginleştiği, belirsizliklerin ağırlaştığı bir ortamda, özel kesimin yatırım iştahı ne kadar uyanabilir” sorularını gündeme taşıdı.

Ekonomist Arda Tunca’ya nazaran ise yatırım kararı sadece teşvik paketleriyle alınmaz. “Şirketler açısından temel belirleyici öngörülebilirliktir. Türel garanti yoksa, ne kadar cazip teşvik verilirse verilsin yatırım yapılmaz” diyen Tunca, sistemin gerçek yatırımları harekete geçirecek altyapıdan mahrum olduğunu söyledi. 2021’den bu yana biriken ekonomik hasarın giderilmeden kalkınma amaçlarından kelam edilemeyeceğini vurgulayan Tunca, “Teşvik, uzun vadeli stratejik planların modülü olmalı. Bugünkü makroekonomik yapı, teşviklerin tesirli olabileceği mikro yeri oluşturmuyor. Mevcut durumda bu teşvikler, süreksiz pansuman fonksiyonundan öteye geçemez” dedi.

Yeni sistemin içeriğini pahalandıran Tunca, teşviklerin iş dünyasında da yanlış algılandığını savundu. “Teşvik, yatırım kararını şekillendiren değil, maliyeti düşüren bir araç olarak görülüyor. Kamu kaynaklarından avantaj sağlama aracı üzere konumlandırılıyor. Bu yanlış kültür, inovasyon ve verimlilik yerine kısa vadeli kâr maksimizasyonunu ön plana çıkarıyor” kelamlarıyla ikazda bulundu.

ŞEFFAF İNCELEME YOK

Tunca’ya nazaran sistemin temel sorunu, stratejik yönlendirme kapasitesinden mahrum olması. “Teşviklerin emeli, süreci ve tesiri yanlışsız halde anlatılmıyor. Projeler şeffaf biçimde izlenmiyor” yorumunu yaptı.

Arda Tunca kelamlarını, yapısal kalkınmanın temel taşı olan eğitim sistemine dikkat çekerek noktaladı: “Eğer gerçek bir kalkınma maksadımız varsa, bunun birinci ve en değerli adımı eğitimdir. Bugün Türkiye’de eğitim çökmüş durumda. Ülkenin sanayi altyapısı montaja dayalı. Mühendisler yalnızca vida sıkıyor. Âlâ eğitim versek kullanılacak yapı yok; yapıyı kursak düzgün eğitim yok. Teşviklerin yalnızca düzenleme olarak sunulması ve siyasi propaganda gereci yapılması, toplumu aldatmaktır. Bütüncül bir bakış açısı olmadan kalkınma ismine konuşulan her şey boş bir tezden ibarettir.”