Gıda üretiminde fütüristik bir yaklaşım: Yemek için yosun yetiştirmek
Fütüristik mikro algler büyürken, garip bir pembe-mor ışığın altında aydınlatılmış paneller vızıldıyor ve silindir sütunlardaki su fokurduyor.
İzlandalı Vaxa Teknoloji şirketi burada, bu küçük su organizmalarını büyütmek için yakındaki santralden ve başka kaynaklardan güç alan bir sistem geliştirdi.
Genel Müdür Kristinn Haflidason bana uzay çağı tesisini gezdirirken “Gıda üretimi alanında yeni bir düşünme yöntemi” diyor.
Tarihimiz boyunca, beşerler makroalg diye de bilinen deniz yosununu tüketti.
Ancak küçük akrabası mikoalgler daha ender tüketilen bir besin kaynağı, antik periyotta Orta Amerika’da ve Afrika’da yüzyıllar boyunca yendiği biliniyor.
Şimdi bilim insanları ve teşebbüsçüler giderek artan oranda, bu besleyici ve sürdürülebilir besinin potansiyelini keşfediyor.
Başkent Reykjavik’ten 35 dakika uzaklıktakı Vaxa tesisi hem beşerler için besin hem de balık ve karides çitfçiliğinde besin olarak kullanılmak üzere Nannochloropsis mikroalgini yetiştiriyor.
Aynı vakitte mavi-yeşil alg diye bilinen ve mikroalge misal özellikleri bulunan Arthospira isimli bir bakteri de üretiyorlar.
Kurutulduğunda spriluna ismiyle anılıyor ve besin desteği ve besin gereci olarak, ayrıyeten parlak mavi besin boyası üretiminde kullanılıyor.
Bu küçük organizmalar fotosentez yapıyor ve karbon dioksit sindirip, oksijen salmak için ışıktan güç alıyorlar.
Haflidason “Algler CO2 yiyor ve CO2’yi biyokütleye dönüştürüyorlar” diye açıklıyor.
Vaxa Vaxa’nın tesisinde, bitişikteki jeotermal elektrik santralinden alınan güç kullanılıyor. Vaxa’nin tesisi müstesna bir durumda.
Alg yetiştirmenin, görece pak elektrik sağlayan jeotermal bir güç santraliyle entegre olduğu tek yer. Santral tıpkı vakitte hasat için soğuk su, ısıtma için sıcak su sağlıyor, karbondioksit salımlarını borularla tahliye ediyor.
Vaxa’nın spriluna üretiminin etrafa tesirini pahalandıran çalışmanın müelliflerinden, Danimarka Teknoloji Entitüsü’nden besin teknolojisi danışmanı Asger Munch Smidt-Jensen, “Bir modül negatif karbon ayak izi oluyor” diyor.
“Aynı vakitte hem toprak hem de su kullanımında görece düşük bir ayak izi olduğunu bulduk” diye ekliyor.
24 saat yenilenebilir güç, birebir vakitte bir CO2 akışı ve karbon ayak izi düşük besinlerle bu tesisin iklim dostu olması gerektiğini belirtiyor ve bunun basitçe tekrarlanamayacağını düşünüyor.
“Bu foto-biyoreaktörleri çalıştırmak için dev bir güç girişi lazım ve yapay güneş oluşturmak zorundasınız, yani yüksek bir enjerji kaynağına gereksiniminiz var.
“Bence güç ağır eserlerin yetiştirilmesi için düşük tesirli güç kaynaklarına sahip olduğumuz İzlanda üzere alanları harekete geçirmeliyiz.”
Vaxa Genel Müdür Kristinn Haflidason “Gıda üretimi alanında yeni bir düşünme yöntemi” diyor. Alg yetiştirme tesisinde, yer düzeyinin üzerindeki bir platforma tırmanıyorum ve etrafım foto-biyoreaktör diye isimlendirilen gürültülü modüler ünitelerle çevriliyor.
Binlerce ve binlerce küçük mavi ve kırmızı LED ışık, güneş yerine mikroalglerin büyümesine yakıt oluyor.
Su ve besleyici hususlar de veriliyor.
Haflidason “Fotosentezin % 90’ından fazlası kırmızı ve mavi ışığın çok makul bir dalgaboyunda oluyor. Onlara yalnızca kullandıkları ışığı veriyoruz” diye açıklıyor.
Tüm şartların sıkı bir halde denetim edildiğini ve makine öğrenmesi sayesinde optimize edildiğini anlatıyor.
Ürünün % 7’si günlük hasat ediliyor ve süratle yerini yeni büyüyen mikroalgler alıyor.
Vaxa’nın tesisi yılda 159 tona kadar alg üretebiliyor ve genişlemesi planlanıyor.
Ürün, protein, karbonhidrat, omega-3, yağlı asitler, B12 vitamini açısından güçlü olduğundan, Haflidason mikroalgleri bu biçimde yetiştirmenin global besin güvensizliğiyle çabada yardımcı olabileceğine inanıyor.
Çok sayıda öteki şirket de mikroalglerin potansiyeline yatırım yapıyor. Pazarın 2033 prestijiyle büyüklüğünün 25,4 milyar doları bulacağı iddia ediliyor.
Danimarkalı Algiecel şirketi de foto-biyoreaktörlere mesken sahipliği yapabilen seyyar, konteyner büyüklüğünde modülleri deniyor. Bunlar bir yandan besin ve yem üretebilirken, bir yandan da CO2 hapsetmesi için karbon üreten kesimlerle irtibatlandırılabilir.
Ürünler birebir vakitte kozmetikçe, eczacılıkta, biyoyakıtta ve plastik ikamesi olarak kullanılıyor.
Mikroalgler tahminen de uzayda da yetiştirilebilir.
Avrupa Uzay Ajansı’nın fonladığı bir projede, Danimarka Teknoloji Enstitüsü, Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda mikroalgler yetiştirmeyi deneyecek.
Getty Images Birçok şirket, mikroalgleri hayvan yemi ve insan besini olarak yetiştiriyor. Tüm bu yatırıma rağmen, mikroalglerin günlük beslenmemizin bir modülü olması için uzun bir yol var.
Munch Smidt-Jensen’e nazaran hala geliştirilmesi gerekiyor.
Yetiştirilen migroalglerin yapısının sıkı olmamasına dikkat çekiyor. Bu ortada, tuzlu suda yetişmiş çeşidiyse, tadı “balık gibi” olabiliyor.
Ancak Much Smidt-Jensen “Bunu axmanın yolları var” diye de ekliyor.
Ayrıca bir de toplumsal yanı var.
“İnsanlar buna hazır mı? Nasıl yapmalıyız ki, herkes yemek istesin?”
Kopenhag Üniversitesi’nden mikro algleri araştıran besin bilimcisi Malene Lihme Olsen, besin kıymetinin daha çok araştırılması gerektiği görüşünde.
“Yeşil mikroalglerin çok sağlam bir hücre duvarı var insanların sindirmesi ve tüm besinleri alabilmesi sıkıntı olabilir” diyor.
Şimdilik, mikroalglerin tadına, dokusuna ve görünümüne yardımcı olması için makarna ve ekmek üzere “taşıyıcı ürünlere” eklenmesinin daha uygun olacağını belirtiyor.
Ancak Olsen, mikroalglerin gelecek için bir besin vaat ettiğine inanıyor.
“Brezilya’da bir dönüme ekilmiş soyayı düşünün ve bir hektarlık alg tarlamız olduğunu farz edin. Alglerden bir yılda 15 daha kat fazla protein elde edebilirsiniz.”
BBC Yeşil çamur yemek isteyen var mı? Tesiste, pek de iştah açıcı görünmeyen yeşil bulamaca bakıyorum. Hasat edilmiş mikroalglerin suyu süzülmüş, daha fazla işlenmeye hazır hali.
Halidason tatmamı rica ediyor ve başta pek istememe karşın biraz deniyorum ve tadını ve dokusunu tofuya (uzak doğu’da soya fasulyesi suyunun fermantasyonundan elde edilen bir cins gıda) benzetiyorum.
Haflidason “Kesinlikle kimseden yeşil bir bulamaç yemesini istemiyoruz” diye şakalaşıyor.
Bunun yerine işlenmiş algler günlük besinlere konuyor. Reykjavik’teki bir fırında Sprilunalı ekmek yapılıyor ve bir spor salonunda besin desteği içeceklere konuyor.
Halidason “Ne yediğinizi değiştirmeyeceğiz. Yalnızca yediğiniz besinlerin besin kıymetini değiştireceğiz” diyor.
