Milyonlarca kişinin hayatı hiçe sayılıyor! Talan edilen deprem vergileri ile neler yapılabilirdi?
İstanbul’da dün saat 12.49’da 6,2 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. AFAD’dan yapılan açıklamaya nazaran sarsıntı, İstanbul, Tekirdağ, Yalova, Bursa ve Balıkesir’de ağır formda hissedildi.
Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) datalarına nazaran, birinci olarak saat 12.13’te Marmara Denizi’nde İstanbul’un Silivri ilçesi açıklarında 3,9 büyüklüğünde bir sarsıntı kaydedildi. Bu sarsıntının akabinde saat 12:49’da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki ana zelzele, 13 saniye sürdü ve Marmara Bölgesi’nin tamamında hissedildi.
İSTANBUL ARTÇILARLA SARSILDI
Ana sarsıntının akabinde çok sayıda artçı sarsıntı meydana geldi. Saat 12.51’de 5,9 ve 4,4 büyüklüğünde, saat 13:01’de 4,8 büyüklüğünde, saat 13.02’de 4,5 ve 4,9 büyüklüğünde artçı zelzeleler kaydedildi. Ayrıyeten saat 15.12’de Büyükçekmece açıklarında 4,9 büyüklüğünde bir sarsıntı daha yaşandı.
Sarsıntılar gece boyunca devam ederken, AFAD Sarsıntı Dairesi bugün sabah saat 07:19’da Büyükçekmece ilçesinde 4,1 büyüklüğünde bir zelzele daha kaydedildiğini duyurdu.
DEPREM VERGİSİ TARTIŞMALARI GÜNDEME GELDİ
Depremin akabinde, 1999 Gölcük zelzelesinden sonra süreksiz olarak getirilen fakat kalıcı hale gelen Özel İrtibat Vergisi (ÖİV) ya da halk ortasında bilinen ismiyle ‘deprem vergisi’ yeniden tartışma konusu oldu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 1999’dan bu yana 25 yılda toplanan ÖİV ölçüsü 2024 sonunda 142 milyar 424 milyon TL’ye (yaklaşık 42 milyar dolar) ulaştı. Bu verginin en yüksek tahsilatı 37 milyar 550 milyon TL ile 2024 yılında gerçekleşti. 2025 bütçesindeki ÖİV amacı ise 45 milyar 190 milyon TL olarak belirlendi.
KENTSEL DÖNÜŞÜM VE GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARININ MALİYETİ
Her bir inşaat projesinin bedeli binanın pozisyonu, taban etüdü, yıkım maliyeti, dönüşüm müddeti ve kamu harcamalarına nazaran değişkenlik gösteriyor. 100 m² standart bir dairenin üretim maliyeti yaklaşık olarak 1 milyon 500 bin TL (39 bin 144 dolar) ile 2 milyon 500 bin TL (65 bin 240 dolar) ortasında değişiyor.
Yapılan hesaplamalara nazaran, toplanan bu vergilerin kentsel dönüşüm çalışmalarında kullanılması durumunda ortalama 1 milyon 72 bin 961 ile 643 bin 776 ortasında konut sıfırdan yapılabilirdi. Bu dairelerin her birinde 5 kişinin yaşaması durumunda ise İstanbul’daki her 4 bireyden 1’i; 5 milyon 364 bin 805 kişi sarsıntıya karşı teminat altına alınmış olacaktı.
DEPREME KARŞI YAPI GÜÇLENDİRMESİ MALİYETİ DAHA DÜŞÜK
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) tarafından belirlenen ortalama bir daire/bina güçlendirme maliyeti 5 bin TL’den 250 bin TL’ye kadar değişiyor. Bu bilgiler doğrultusunda toplanan sarsıntı vergileriyle bina başına en yüksek maliyet olan 250 bin TL harcansa bile 6 milyon 437 bin 768 bina zelzeleye karşı güçlendirilebiliyor. Bu çalışmaların ortalama 100 bin TL’ye yapılması durumunda ise sayı 16 milyon 94 bin 420’ye kadar çıkıyor.
İstanbul’daki konut sayısı ise 6 milyon civarında olarak tabir ediliyor.
6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda 53 binden fazla yurttaşın hayatını kaybetmesi, öncesinde yapılan zelzeleye karşı tedbirlerin sorgulanmasına neden olmuştu. Toplanan vergilerin aktif kullanılmaması ile 53 binden fazla yurttaş hayatını kaybetmişti.
