Talan yasası onaylanamaz
Maden ve güç projelerindeki müsaade süreçlerini kısaltarak güç ve maden şirketlerinin önündeki manileri kaldıracak yasa Meclis’e getirildi. Arkeologların “talan yasası” diye isimlendirdikleri yasa, arkeolojik alanlar açısından büyük risk taşıyor. Türkiye Arkeologlar Derneği, yasa ile ilgili bir açıklama yayımladı.
“Madencilik ve Güç Alanlarına Dair Yasa teklifi, ‘Kültürel/doğal mirasımızın ve ömür alanlarımızın sınırsız yağmalanması yasası’dır” diyen dernek, açıklamasında şu sözlere yer verdi: “13 Haziran 2025 tarihinde TBMM’ye sunulan madencilik ve güç alanlarına dair kanun teklifi ile esasen kısıtlı olan muhafaza unsurları de kaldırılarak doğal ve kültürel mirasımız, zeytinlikler, meralar, orman alanları, kıyılar, SİT alanları, hülasa bir bütün olarak ömür alanlarımız ulusal ve memleketler arası özel şirketlerin talanına/yağmasına açılmak isteniyor.”
‘GARABET’
Açıklamada, yasa tasarısının bütün olarak bir garabet ve ülkemizin talan edilmesinin yasası olduğunu söyleyen arkeologlar, “ÇED muafiyeti genişletilerek ve müsaade süreçlerinde yapılan değişiklikle pahalı madenlere yönelik müsaadelerin yasal yönetimler tarafından onaylanmaması durumunda, kamu faydası kapsamında cumhurbaşkanı yardımcısı başkanlığında dokunulmaz üyelerden oluşan ve istedikleri her şeye onay verecek bir şura oluşturulmak istenmektedir” diyor.
Açıklamada, “Yasanın onaylandığı takdirde maden alanı içerisinde rastgele bir yüzey araştırması, arşiv taraması, kamu kurum ve kuruluşlarının görüşü alınmadan çalışmaya başlanması daha sonrasında kültür varlığı olduğu görülürse Kültür ve Turizm Bakanlığı inceleme yapıp bir karar vermelidir. Burada maden ve güç alanında kültür varlığının tespitini kimin yapacağının belirtilmediği”ni söyleyen arkeologlar, “Kültür ve Turizm Bakanlığı’na alanda kültür varlığı olduğu tespitini yapıp bilgilendirecek kurumun hangisi olduğuna dair bir bilgi yer almamaktadır. Şirketin de bunu bildirmeyeceği aşikâr. Kültür Bakanlığı’nın bilgilendirilmesi ve hafriyat yapılmasına karar verildiği durumda da yapılacak olan hafriyat masraflarını bakanlık karşılayacak ve ruhsatın iptali durumunda ise yatırım sarfiyatları fiyatındaki tazminatı ruhsat sahibine ödenecek. Mevcut durumda alanda yapılacak kurtarma kazılarını ruhsat sahibi olan şirket karşılıyor. Bakanlık, kültür varlıklarına ayırdığı kısıtlı bütçesiyle bunu da karşılamak istemeyeceği için maden alanında tespit edilen/edilmeyen kültür varlıklarının tahribatına göz yumması kaçınılmaz görünmekte” diyor.
Uluslararası kontratlara alışılmamış olduğunun altını çizen uzmanlar, “Bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair bu kanun teklifini, ülkemizin de taraf olduğu; Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Kontratı, Arkeolojik Mirasın Korunmasına Ait Avrupa Mukavelesi, Malta Mukavelesi üzere birçok Memleketler arası kontrata karşıttır ve dünyanın hiçbir yerinde bu türlü bir yasa yoktur. Yasa teklifinin bu haliyle onaylanması halinde sonuçlarını kimsenin kestirim dahi edemeyeceği boyutta bir kültürel ve doğal miras tahribatına yol açacaktır. Yasa teklifinin bir an evvel geri çekilmesi gerekmektedir” davetinde bulundu.
‘SÜPER MÜSAADE YASASI TÜRKİYE’Yİ ÇÖLLEŞMEYE SÜRÜKLÜYOR’
DR. AHMET GÜLER
(Çeşme Kent Konseyi Başkanı)
Türkiye’nin doğası, yıllardır kesim modül elden gidiyor. Bu gidişin ismi ne yazık ki “kalkınma” ya da “yatırım” oluyor. Ancak artık bu sözlerin ardına saklanan talan o denli bir noktaya ulaştı ki, tabiata düşmanlığın yasalaştırıldığı bir periyoda girmiş bulunuyoruz.
AKP tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, teknik ismiyle bir torba yasa. Lakin içeriği, tam manasıyla bir tabiat aksisi seferberlik yasası. Kamuoyunda “süper müsaade yasası” olarak anılmaya başlanan bu teklif, Türkiye’nin tabiatını, zeytinliklerini, ormanlarını, meralarını ve köylüsünü direkt tehdit eden bir yıkım programı.
ÇED SÜRECİ TASFİYE EDİLİYOR
Bu yasa yürürlüğe girerse, çevresel tesir değerlendirmesi (ÇED) süreci fiilen fonksiyonsuz hale getirilecek. Yatırımcı, projesi için “ÇED olumlu” kararı almadan evvel de inşaata başlayabilecek. Yani “Önce yap, sonra sor” modeli devreye girecek. Dahası, birçok proje çeşidi ÇED kapsamından çıkarılıyor. Tüm yetkiler, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü üzere merkezi ve kontrol dışı bir kuruma devrediliyor. Bu, mahallî idarelerin, etraf müdürlüklerinin, halkın ve meslek odalarının devre dışı bırakılması manasına geliyor.
