Tehcir/Sürgün: Dünya’nın ve Anadolu’nun kayıp insanları

Tehcir, sürgün: bir kişinin ya da bir topluluğun, zarurî olarak yaşadığı yerden öbür bir yere göç ettirilmesi demektir.

Yabancı lisanlarda tam bir karşılığı olmayan, Türkçede kullanılan bu sözcük, 622 yılında Müslümanların Mekke’den Medine’ye göç etmesini söz eden “hicret” sözcüğünden türemiştir.

Çoğunlukla savaşların yarattığı kaotik ortam, toplumsal dizaynlar ve çatışmalar, tek milliyetten devlet oluşturma teşebbüsü tehcirlere yol açmıştır.

Bir ülkede ya da bölgede siyasal ve ekonomik, kültürel nedenler sonucu insanların devletler eliyle ya da dominant güçlerce zorla ve kalıcı olarak öteki bir yere göç ettirilmesi manasına gelen tehcir, çok sancılı bir süreçtir.

Bu uygulamalar, çağlar boyunca çok önemli insani trajedilere neden olmuştur.

Günümüzde, çağdaş milletlerarası hukukta bu cins mecburî göçler, “insanlığa karşı suç” kapsamında kıymetlendirilir.

İnsani olarak da büyük bir felaket!

Ama heyhat!

Güçlü devletler, bunu uygulamakta hiçbir sakınca görmediler, görmemektedirler!

(Suriye’den sürülenler)

***

Osmanlı vaktinde, ülkede birçok tehcir olayı yaşanmıştır.

Prof. Halil İnalcık, 1470’lerde II. Mehmed (Fatih Sultan Mehmed) periyodunda ve 16. yüzyıl başlarında Yavuz Sultan Selim vaktinde, Orta Anadolu’ya yerleşmiş Karamanoğulları’na bağlı Türkmen topluluklarının Rumeli’ye, Kuzey Suriye’ye ve Batı Anadolu’ya sürgün edildiklerini bildirir.

(İran’da Kızılbaş Safevi devletini kuran, tıpkı vakitte bir şair olan Şah İsmail Hatayi)

Bu sürgünler, yurttaşların ülke dışına değil, ülke içinde zorla göç ettirilmesi halinde gerçekleşmiş tehcirlerdir.

Geçmiş yüzyıllar bağlamında, ABD’de Yerli Kızılderililerin devlet tarafından topraklarından sürülmesi,

Osmanlı’da, 1915’te Ermenilerin Kuzey Suriye, Lübnan ve Ürdün’e yıkıcı bir halde tehcir edilmesi,

(Harput-Elazığ’dan tehcir edilen Ermeniler.)

1923–1990 yılları ortasında Türklerin, Rumların, Arnavutların ve Boşnakların zarurî ya da zorlamayla topraklarından koparılması,

Nazi Almanya’sının, 1930–1945 yılları ortasında Musevileri, Romanları, eşcinselleri, sosyalist ve komünistleri sürgün etmesi, etnik ve ideolojik paklık denilen yok edici siyasetlere tabi tutması,

(Nazi Almanya’sında Aushwitz Kampına sürülen Yahudiler)

1930–1950’lerde SSCB’de Kırım Tatarlarının, Ahıska Türklerinin, Çeçenlerin ve Polonyalıların güvenlik ve ideolojik denetim gerekçesiyle yaşadıkları yurtlardan zorla göç ettirilmesi, yakın vakitlerde yaşanmış büyük tehcirler ortasında sayılabilir.

Son yıllarda ise, dünya genelinde çeşitli bölgelerde yaşanan çatışmalar, siyasi baskılar ve insan hakları ihlalleri nedeniyle milyonlarca insan mecburî göçe maruz kaldı ve kalmaya devam ediyor.

(Rusların sürdüğü, Anadolu’ya sığınan Çerkesler.)

Zorunluluk nedeniyle resen ülkelerinden ayrılıyor, tehlikeli seyahatlere çıkıyor.

Bu toplumsal sürgünler, hem milletlerarası sonları aşan mülteci krizlerine, hem de ülkeler içinde yerinden edilmeye yol açıyor.

İsrail ve ABD’nin, Filistin ve Gazze’de gerçekleştirdiği akınlar ve yerli halkı göçe zorlaması, Lübnan’daki Şatila Mülteci Kampı,

Suriye İç Savaşı ve mültecilerin durumu, başlı başına bir insanlık dramıdır.

(Gazze’den sürülen Filistinliler)

Ukrayna-Rusya Savaşında yurttaşların yerinden edilmeleri,

Sudan’daki iç çatışmalarda sürgülerin sığınacak yer aramaları,

Güneydoğu Asya’da Myanmar’da Rohingya Müslümanlarına yönelik şiddet olayları,

Kolombiya’daki Wiwa halkının zarurî göçü,

Kenya’da mültecilerin zorla geri gönderilmesi, inanılmaz insani sıkıntılara neden oluyor.

Tüm bunlar, “insanlık” kavramıyla bağdaşmıyor.

(Mynmar’da Rohingya Müslümanlarının sürgünü) 

Bir ülkede yaşanan acılar bir öteki ülkede yaşananları hiç aratmıyor.

***

Bakın, bu zülüm haline gelen tehcirlerin/sürgünlerin kökeni geçmişte nerelere kadar iniyor.

Batı Anadolu’da neler yaşanmış!

Yazılı tarihin, Mezopotamya’da Sümerlerle başladığı biliniyor.

Devamında, İ.Ö. 2. binyılda, Anadolu’nun siyasi birliğini sağlayan, merkezi Hattuşa/Boğazköy/Çorum olan Hitit İmparatorluğu’ndan kalma çivi yazılı kil tabletler, bilhassa bilinmeyen Batı Anadolu tarihini aydınlatıyor.

(İ.Ö.1250 -Hattuşa)

Bu devirde, uygun bir devlet yapısına ve güçlü bir orduya sahip olan Hititler, Batı Anadolu’yu bir sömürge üzere kullanmış, sık sık gerçekleştirdikleri akınlarla bölgeyi egemenlikleri altına almışlardı.

Onların yaptığı işgallere ve akınlara karşı ise, Ege halkı sürekli karşı koymuş, direnmiştir.

Hititlerden kalan yazılı dokümanlarda, bu boyun eğmeyiş, kırımlar ve yıkımlar anlatılırken, olaylar doğal olarak daima Hititlerin bakış açısından aktarılır.

Ne demiştir Churchill ya da Napoleon: “Tarihi kazananlar müellif.”

Tabii, bu eskidendi!

Artık ezilenler de kendi tarihlerini yazabiliyor.

***

Hitit dokümanları, bize bundan yaklaşık 3400 yıl evvel Batı Anadolu’da yaşanan tehcir olaylarını, egemenlerin hırsını, oburunun emeğine şiddet kullanarak el koymayı ve bu süreçte halkın çektiği acıları da anlatıyor.

(Çizi yazılı bir Hitit kil tableti)

Bunlardan birincisi, İ.Ö. 1400 yılından çabucak sonra (3500 yıl önce) yaşamış olan Hitit Hükümdarı I. Tudhaliya’nın Ege Bölgesine hakikat düzenlediği bir seferdir.

Bu akında Hititlerin uzun yıllar boyunca uygulayacağı yırtıcı siyasetlerin birinci örnekleri görülür.

Hitit Hükümdarı bu seferle bölgeyi talan ederken, köle olarak iş gücü muhtaçlığını karşılamak gayesiyle, fethedip yağmaladığı bölgelerdeki insanları esir eder.

Bu bağlamda, çok sayıda piyadeyi, 500 ekip atı ve savaş arabası şoförlerini tutsak alır ve başşehir ?attuşa (Boğazköy / Çorum)’a götürür.

Prof. Ahmet Ünal’ın aktardığına nazaran, Kral Tudhaliya’nın ordusu Batı Anadolu’da birçok kenti işgal etmiş, buralardan sığır, koyun ve çok sayıda ganimet toplamıştı.

“Allalla” isimli kentin halkını Orta Anadolu’ya sürgüne göndermiş ve onlara çobanlık yaptırmıştı.

(Hitit Ordusu)

Komutanlarından Halpaziti, çok gaddar bir kişiydi

ve çok nadir rastlanan, iğrenç bir savaş cürmü işledi: Tarmazziya kenti halkının çocuklarının ellerini ya kelepçelemiş ya da kesmişti.

Bu kentlerin tam yerlerini bugün bilmiyoruz.

***

Bu birinci büyük seferden sonra, I. Tudhaliya, Batı Anadolu’yu tam olarak dize getiremediğini düşünmüş olmalı ki Batı Anadolu’ya bir kere daha saldırdı.

Ya da yaptığı talan kâfi gelmemişti ya da başkaldırılar yer yer sürüyordu.

(Hitit Hükümdarı I.Tudhaliya’nın mühürü)

Ege toprakları verimliydi, eseri boldu ve insanları çalışkandı.

Başkente, bozkırların kıyısındaki Hitit merkez bölgesine, yiyecek ve köle, ücretsiz işgücü temin edilmesi gerekiyordu.

Bir evvelki taarruzda ağır yaralar alan Batı Anadolu halkları, bir müddet sonra tekrar ve gaddarca üzerlerine gelen I. Tudhaliya’ya karşı, yirmi küçük kent ya da beylikten meydana gelen bir birlik oluşturarak, askerî bir ittifak kurdu ve karşı koydu.

Bu beylik/kentler ortasında bugün isimleri bilinen Lukka (Lykia-Muğla-Fethiye çevresi), Dura (Tire?-Aydın), Karakisa (Karya-Muğla-Milas, Bodrum çevresi), Wiluşiya (İlion-Çanakkale ili), Taruşia (Troya-Çanakkale ili) vardı.

Bu dayanışmaya tarihçiler “Assuwa-Aşşuva” birlikteliği diyor. 

Ardından çıkan kanlı savaşı, alışılmış ki çok güçlü Hititler kazandı!

Durumu, Kral I. Tudhaliya, “Yıllıklar” denilen kil tabletlere çivi yazısıyla yazılmış Hitit devleti kayıtlarında gururla şöyle anlatıyor:

“Kuvvetlerimi gece getirdim ve düşmanın ordusunu sardım… İlahlar kendi ordularını bana devretti.  Düşmanın ordularını yendim ve ülkelerine girdim… 

Bütün bu ülkeleri yok ettim. Ele geçirdiğim insanları, sığırları, koyunları, arazi sahiplerini Hattuşa’ya (Başkente) götürdüm.

Ganimet olarak 10.000 yaya asker, ‘dizginlerin beyleriyle’ (kullanıcılarıyla) bir arada otomobiller için 600 kadro atı, Hattuşa’ya getirdim ve onları Hattuşa’ya yerleştirdim.”

Bu sürgün, I. Tudhaliya’nın Batı Anadolu insanlarını Hitit başşehrine ikinci defa götürmesidir. Yani ikinci bir tehcir.

(Hititlerin atlı otomobilli savaşçıları)

***

I.Tud?aliya, tutsak ettiği Aşşuwa soylusu Piyama-Kurunta’yı, başkentte en büyük ilahlarından biri olan “Fırtına-Gökyüzü Tanrısı”nın hizmetine verir.

Onu, bu ilah ismine kurulmuş bir vakfa köle olarak bağışlar.

Tutsak lokal kral Piyama-Kurunta’nın oğlu Kukkuni’yi ise hür bırakır ve kendine bağlı bir mahallî yönetici  (vasal) olarak atar.

Ancak Kukkuni, Hitit buyurganlığına boyun eğmez.

Aşşuwa’dan Orta Anadolu’ya, Hitit başşehri Hattuşa’ya götürülmekte olan 10.000 yaya ve 600 savaş arabası şoförü yurttaşını, yolda isyana teşvik eder.

Ege insanı kolay kolay teslim olmaz!

Kısa müddette, Batı Anadolu’dan değerli bir güç toplayarak yandaş edinen Kukkuni’nin isyanı, Hititler tarafından kanlı bir formda bastırılır ve Kukkuni öldürülür.

Batı Anadolu, Hitit’in bir sömürgesi hâline gelir.

Bu olaydaki en değerli tarihî ögelerden biri, Hitit’e karşı savaşan Ege insanlarının başındaki yöneticiler olan Piyama-Kurunta ve oğlu Kukkuni’nin isimlerinin, Anadolu ve Ege halklarının en eskilerinden biri olan Luviler’in lisanından geliyor olmasıdır.

***

Hitit’in Ege bölgesine yaptığı eziyetler ve sürgünler bitmez.

Bir müddet sonra, Hitit tahtını kanlı bir halde ele geçiren ve ülkesini Yakın Doğu’nun en büyük gücü hâline getiren Kral I. Šuppiluliuma (İ.Ö. 1350–1322) devrinde, Anadolu, Suriye ve Mısır’dan gelen veba hastalığıyla sarsılır.

(Günümüzde Hattuşa-Boğazköy-Çorum)

Kral ve büyük oğlu, bu salgında hayatını kaybeder.

Ölet, bilhassa Hititlerin yaşadığı Orta Anadolu’yu büyük bir kırımla tesirler.

Tarlalar boş kalır, ağıllarda ve otlaklarda hayvanlar ölür, Hattuşa’da da insan kalmaz.

O vakitler, büyük bir kısmı “Arzava” olarak isimlendirilen Batı Anadolu’da yer yer isyanlar baş gösterir.

Yerli halk, muhtemelen başta Luviler olmak üzere, özgürlük istemektedir.

Vebanın sona ermesi ya da vebanın Hititleri zayıflatmış olması fikriyle, Batı Anadolu, Hitit baskısı karşısında bir nefes almaya çalışmaktadır.

Bu sırada, Şuppiluliuma’nın en küçük oğlu II. Murşili (İ.Ö. 1321–1295) Hitit tahtına oturur.

II.Murşili, fazla gecikmeden, iktidarının üçüncü yılında Batı Anadolu üzerine yürür.

Atalarının yaptığı üzere Batı Anadolu’yu soyacaktır.

Üstelik veba nedeniyle nüfusu azalmış Hitit’e hizmet edecek ve çalışacak köleler lazımdır.

Muhtemelen Batı Anadolu, bu salgından fazla etkilenmemişti.

Hitit Hükümdarı II. Murşili, Ege Bölgesini bir insan kaynağı olarak görüyordu.

Bu seferde, Hitit ordusu karşısında, merkezi muhtemelen Apaşa (Efes-Ephesos) olan lokal krallığın beyefendisi Uhhaziti ve oğulları çıktı.

Bu mahallî halkın başkanlarının isimlerinin tamamı, muhtemelen yerli halkın lisanı olan Luvice kökenlidir.

Hitit hükümdarı ilkbaharda evvel kumandanlarını ve ordusunu, savaş otomobilleriyle birlikte Apaşa’nın müttefiki Millavanda’ya (Milet-Miletos/Balat-Didim, Söke) gönderir. 

Milavanda karşı kıyılardan gelmiş olan Helenlerin/Mikenlerin, söylencesel Akhaların ataları olduğu düşünülen Ahhiyavalıların Batı Anadolu kıyılarında yaşadığı tek kenttir.

Ortak düşmanları olan Hititlere karşı Apaşalı Uhhaziti’nin yanında yer almıştır.

Hitit kenti yakar ve yıkar.

Millavanda’dan kaçanlar Apaşa’ya sığınır. 

Batı Anadolulu Bey Uhhaziti onları Hititlere teslim etmez, korur.

İşgalciler buna çok öfkelenir.

(II.Murşili’nin Mühürü)

Hitit Hükümdarı II. Murşili,  “Yıllıklar”ında bu olayı şöyle kaydediyor:

“(Apaşalı/Efesli) Uhhaziti’ye bir bildiri gönderdim ve şöyle yazdım: Sana sığınan kaçakları geri istediğimde sen onları bana geri vermedin. Beni bir çocuk üzere aldattın. Beni küçümsedin. Artık, haydi gel savaşalım ve Fırtına/Gök İlahı aramızdaki uyuşmazlığa yargıçlık etsin.”

Kaçaklar Hititler için kıymetlidir.  Köle yapacaktır onları zira.

Uhhaziti ise ne karşılık verir ne de kaçakları teslim eder.

Ardından Kral Murşili, Hitit ordusunun başına şahsen geçerek Batı Anadolu’ya büyük bir sefer başlatır.

Batıya açılan kapının eşiği olarak gördükleri Şallapa’da (muhtemelen Sivrihisar – Eskişehir), Murşili’nin ordusu, Suriye’den gelen ağabeyi, Karkamış (Gaziantep) beyefendisi ile güçlerini birleşir.

Yörenin yerlilerinden, onun da bir Luvi olması beklenen Mira (Menderes ırmaklarının kaynağındaki ülke) hükümdarı Maşuiluva da onlara katılır

Ancak nedense Maşuiluwa, komşusu ve birebir lisanı konuştuğu Uhhaziti’ye takviye olmamış, tersine işgalcilerin safında yer almıştır.

Hitit gücü baltasını Apaşa’nın üstüne indiremeye hazırdır.

(İ.Ö.2.binyılda Apaşa-Ephesos-Ayasuluk tepesi-Selçuk-İzmir)

***

Yolda, Hitit ordusu çok garip ve beklenmedik bir olayla karşılaşır.

Bakın, II. Murşili, kendi ağzından, kil tabletlere yazdırdığı sözlerle neler anlatıyor:

“Epey yol aldım ve Lavaşa Dağı’na (Dindymon – Murat Dağı, Kütahya/Uşak) vardım.

Benim Efendim, Ulu Fırtına/Gök İlahı, bana ilahi gücünü yolladı.

(Hitit Tanrıları-Yazılıkaya-Hattuşa-Boğazköy-Çorum)

Benim ordumun ve Arzava Ülkesi’nin de gördüğü (göksel) bir ateş, Arzava Ülkesi’nde ilerledi ve tüm ülkeyi, hatta Apaşa’yı vurdu.”

Bilginler ortasında, bu ateşin bir yıldırım ya da şimşek olduğu istikametinde farklı yaklaşımlar bulunsa da pahalı Hitit alımı Prof. Ahmet Ünal’ın yorumu daha akla yatkındır.

Onun görüşüne nazaran, savaşı ve geniş bir bölgeyi etkileyen bu olayın nedeni: bugünkü Kula–Eşme yöresinde geniş bir alanı kaplayan, siyah renkli taşlaşmış lavların kaynağı olan “küçük volkanların” püskürmesidir.

Amasya’da doğmuş, Nysa’da (Sultanhisar – Aydın) yetişmiş olan antik coğrafyacı Strabon, bu bölgeyi “Katakekaumene” (Yunanca: “Kara Toprak”) olarak isimlendirir.

Gerçekten de hem Hititlerin hem de mahallî Luvi halkının mana veremediği bu olay, çok korkutucu olmalıdır.

Volkan püskürmesiyle yayılan gazlar, bilhassa sülfür, muhtemelen havayı zehirlemiştir.

Binlerce yıl evvel hiç yanardağ patlaması görmemiş insanların bu türlü bir tabiat olayıyla müsabakası ne kadar irkilticidir.

 

(Kula-Manisa volkanlarından biri)

***

Bu ortamda gelişen olayları, Hitit Hükümdarı II. Murşili anlatmaya devam ediyor:

“(Bu olaya şahit olan düşman) Uhhaziti dizlerinin üstüne çöktü ve hastalandı. Hastalığı nedeniyle Uhhaziti benimle savaşmaya gelmedi. Oğlu Piyama-Kurunta’yı, yaya askerleri ve savaş otomobilleriyle birlikte bana karşı gönderdi.

Piyama-Kurunta, Aştarpa Irmağı (bugünkü Afyon ili Akarçay) kıyısında karşıma çıktı ve ben onunla savaştım.

Tüm rabler beni destekledi.

Uhhaziti’nin oğlu Piyama-Kurunta’yı yere serdim, yaya askerleri ve savaş otomobilleriyle birlikte yendim.

Onu önüme kattım ve Arzava Ülkesi’nin içlerine (merkezine) girdim ve Uhhaziti’nin başşehri Apaşa’yı (Efes’i) aldım.

Uhhaziti bana karşı direnmedi, önümden kaçtı ve denizi aşarak adalara sığındı ve orada kaldı.”

(Hitit savaşçıları)

Apaşa Hükümdarı Uhhaziti muhtemelen, adalardaki soydaşlarına ya da dostu Ahhiyavalıların (muhtemelen eski Helenlerin) yanına gitmişti.

Bu sırada, tüm Arzava halkı (köle olmamak için) topraklarını terk etmişti.

Bir kısmı, Uhhaziti üzere Ege adalarına kaçtı, bir kısmı ise Arinnanda (Samson/Mykale/Dilek) Dağı’na ve yakındaki muhkem Puranda (Bademgediği Doruğu – Torbalı, İzmir) kentine sığındı.

II. Murşili, Apaşa’yı almıştı, lakin Puranda kentini ve Arinnanda Dağı’ndaki sığınakları ve oraya kaçan yerlileri ele geçirememişti.

.

(Apaşa_Ayasuluk tepesi-Selçuk-İzmir)

II. Muršili, “Yıllıklar”ında savaşın yaşandığı coğrafyayı son derece gerçekçi bir formda tasvir ediyor:

“(Kaçanların köle olmamak için sığındığı) Arinnanda (Mykele) Dağına gittim. Bu dağ çok dikti ve denize hakikat uzanıyordu. Üstelik çok yüksekti ve üzerinde ilerlemek güçtü. Atların yürüyemeyeceği kadar kayalıktı.

Ganimet olarak Hitit’e götürülecekler ve piyadeler, topluca dağın üstündeydi. Atların dağda yürümesi sıkıntı olduğundan, yürüyerek dağa çıkan ordunun önünde ben de yaya olarak yürüdüm. Arinnanda Dağı’na yayan çıktım.

Yukarıda saklananları kuşattım, aç ve susuz bıraktım. Açlığın ve susuzluğun tesiriyle aşağı indiler ve ayaklarıma kapandılar:

‘Efendimiz, bizi yok etme. Efendimiz, bizi kulun yap ve (başkent) Hattuşa’ya götür’ dediler.”

(Arinnanda-Mykele Dağı- Selçuk-İzmir)

Demek ki, Hitit Krallığı kendi topraklarında, merkezde o kadar çok beşere muhtaçlık duyuyordu ki, Kral II. Murşili bile köle peşinde koca dağa yürüyerek tırmanmıştı.

Özgürlükleri için savaşan beşerler, savaş sanatını ve idaresini çok düzgün bilen Hititlere yenilmişti. Ülkeleri işgal edilmişti. Açlıktan ölmektense, köle olmayı seçiyorlardı.

Arinnanda Dağı’nı zapt eden ve birçok köleyi ele geçiren II. Murşili, savaş mevsiminin sonuna gelindiği için, teslim olmayan, direnen başka komşu kale Puranda’yı alamadı.

Hitit hükümdarı kışı, kıyıdan içeride, Aştarpa Irmağı kıyısında (bugünkü Afyon ili) geçirdi. Sonraki yıl Arzava’ya geri döndü ve bu kere Puranda’yı zapt etmeyi başardı.

Böylece Uhhaziti’nin krallığının fethi tamamlanmış oldu.

(Hitit başşehri Hattuşa’nın aslanlı kapısı) 

***

Öte yandan, esasen volkan patlaması nedeniyle hasta olan Uhhaziti, sürgünde hayatını kaybetti.

Oğullarından biri olan Tapalazunavali, babasının topraklarına, ülkesine geri döndü ve topladığı güçle Hitit’e saldırarak yurdunu tekrar savunmaya çalıştı, lakin başaramadı.

Son kale Puranda’nın da düşmesiyle birlikte, Arzava’nın artık karşı koyacak gücü kalmamış, direniş sona ermişti.

Uhhaziti’nin oğlu Tapalazunawali, onu saran Hitit güçlerinin elinden kurtuldu, lakin sonunun ne olduğu bilinmiyor.

Arzava fatihi II. Murşili, Batı Anadolu’da iki yıl daha kaldı.

Yer yer baş gösteren küçük isyanları bastırdı.

Bölgedeki öbür mahallî beyliklerin yöneticileriyle de sıkı mutabakatlar yaparak onları kendine bağladı.

Batı Anadolu artık, can kıyıcı Hitit’in boyunduruğu altına girmişti.

***

II. Muršili, zaferinin akabinde zapt ettiği bütün yerlerdeki insanları sürüler halinde Hattuşa’ya, Orta Anadolu’ya götürdü.

Onları köle yaptı.

(Hitit’in Egeli esirleri)

Avustralyalı Prof. Trevor Bryce’ın belirttiğine nazaran, bu bölgeden Hitit Devleti’nin başşehri Hattuşa’ya en az 65.000 (belki 66.000) kişi götürülmüştü.

Bir diğer alım, İsrailli S. Kosak’a nazaran, bu sayı 50.000’den az değildi ve hatta 100.000 kişi de olabilir.

O yıllarda Anadolu nüfusunun pek fazla olmadığı düşünülürse, bu sayı epey yüksektir.

Yukarıdaki bilgiler doğruysa, Batı Anadolu’nun bu bölgesinde, Arzava Krallığı’nın ülkesinde insan kalmamış olmalıdır.

Durumun değişik istikametlerinden biri: bu sürgünler sonucunda, Hitit başşehri Hattuşa ve etrafında, Batı Anadolu’dan tehcir edilen Luvi lisanı konuşanların yoğunluğu giderek artması, Hititlerin giderek azınlığa düşmesidir.

Tutsak olarak alınan ve tehcir edilenlerin bir kısmı Hattuşa’daki tapınaklarda hizmetli, bir kısmı ise Orta Anadolu tarlalarında köle olarak çalıştırıldı. Bir kısmı de nüfusun az olduğu yerlere iskân edildi.

***

(Balkan Savaşı Türklerin Balkanlardan sürülmesi-1912)

Görülüyor ki Hititlerden, yüzlere yıldan beri bu topraklarda, Anadolu’da tehcir yaşanmış.

Sürgünler, insanların yerinden, yurdundan zorla sökülüp öbür diyarlara gönderilmesi, çok büyük acılara neden oldu ve olmaya devam ediyor. 

Bu bağlamda insanlık, var oluş nedenlerinin en başında bir ortada yaşama gerekliliğinin geldiğini unutmamalıdır.

Siyasal zorlamalar olmadan, farklı kimlik ve kültürlerde olsalar da beşerler bir ortada yaşamayı bilir!

(Rumların Kapadokya ve Kilikya/Mersin-Adana’dan gönderilmesi-1923)

İnsan beşere muhtaçtır.

İnsanlar, farklılıklarıyla birlikte toplumsal gelişimi sağlamıştır.

Bireysel düzlemde karşılıklı anlayış, müsamaha ve hürmet, toplumların harcıdır.

Çıkar farklılıkları, yapan tartışmalarla neden çözülemeyecek olsun ki?

Öte yandan, günümüzde dünyanın büyük bir kısmına hükmeden emperyalizmin kanatları altındaki “vahşi kapitalizmin”, insanlığı zalimce zorladığı ortadadır.

(Macaristan’dan Almana’ya geçmeye çalışan  mülteciler/sürgünler)

Doğal kaynaklara el koyma, pazar uğraşı, jeopolitik çıkarlar, kültürel farklılıkları kışkırtma sonucu oluşan savaşlar; bu sürgünlerin temel nedenleridir.

Dünya, on binlerce insanını tehcirlerin kurbanı olarak yitirdi.

Anadolu topraklarında, Balkanlarda tehcirlerin yol açtığı acıların çığlıkları yıllarca yankılandı.

Kimine mübadele dense de!

Hele çabucak yakınımızda, son yüzyılda yaşananlar.

Çerkeslerin, Ermenilerin, Pontusluların, Batı ve Orta Anadolu Rumlarının, Boşnakların, Arnavutların, Çingenelerin, Balkan Türklerinin, Adalıların topraklarından koparılması tanım edilemez insani yaraların oluşmasına yol açtı.

Son vakitlerde Amerikan Emperyalizminin Gazze’den Filistinlileri tehcir/sürgün etmeye kalkışması, Suriye’de yaratılan kaos bunun son örnekleri.

Ateş düştüğü yeri yaktı.

(Aylan bebek- Sürgünden kurtulamadı)

Geçmişten ders almak, bugünü ve yarını bu üzere felaketlerden korumak için uğraş etmek, büyük Atatürk’ün eşsiz deyişiyle “yurtta barış, dünyada barış” prensibini yaşama geçirmek,

bireylerin ve toplumların geleceğe giden yolu olmalıdır.

Sefa Taşkın

19.04.2025

Karşıyaka/İzmir