Teknolojinin yeni tehdidi “yapay zeka sevgili”

Kullanıcılar, duygusal bağ kurulması emeliyle modelleştirilen “yapay zeka sevgili” uygulamalarında oluşturacakları avatarlarının saç ve göz rengini, uzunluğunu, kilosunu, giysi usulünü ve hatta ses tonunu kişiselleştirebiliyor.

Görsel özelliklerin yanı sıra avatarların ilgi alanları, hobileri, dünya görüşleri ve mizah anlayışı da belirlenebiliyor. Bilhassa yurt dışında bu uygulamayı kullananlar, boşandıkları eşinin ya da ayrıldıkları sevgililerinin karakteristik özelliklerini avatara tanımlıyor.

Yapay zeka, kullanıcıların his ve beklentilerini tahlil ederek şahsa özel karşılıklar veriyor ve vakitle insan gibisi etkileşimler kurmaya çalışıyor. Sesli görüşme, iletileşme ve imajlı irtibat üzere özelliklerle birebir etkileşim imkanı sunan bu uygulamalar, kişiselleştirilen avatarlar aracılığıyla duygusal bağ kurmayı güçlendirmeyi amaçlıyor.

“Sizin soru sormanıza gerek kalmadan iletiler atıyor”

Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Danışma Kurulu Üyesi Dinçer Karaca, kelam konusu uygulamalara ait yaptığı değerlendirmede, yapay zekanın insanların his durumlarını tahlil ettiğini ve kendini daima geliştirdiğini belirtti.

Kullanıcının kendinde bulunan bir fotoğrafı ya da bir ünlünün fotoğrafını uygulamaya yükleyerek ona misal avatar oluşturabildiğini anlatan Karaca, uygulamaya kullanıcı tarafından bir soru sorulmasa dahi otomatik olarak irtibata geçebildiğini söz etti.

Karaca, “Artık sizin soru sormanıza gerek kalmadan, ‘Canım sıkıldı.’, ‘Benimle ilgilenir misin?’ üzere bildiriler atıyor, hakikaten karşınızda bir insan varmışçasına sizden karşılık bekliyor.” dedi.

Kadınlar daha çok kullanıyor

İstatistiklere nazaran bu uygulamaları kullananların yüzde 60’ının bayan olduğunu belirten Karaca, uygulamanın toplumsal tehditler barındırdığını vurguladı.

Bu duruma Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan ve otizm başlangıcı olan bir gencin “yapay zeka sevgili” ile kurduğu bağ sonucu intihar etmesi olayını örnek gösteren Karaca, şöyle devam etti:

“Otizm başlangıcı olan genç bir kullanıcı duygusal bağ kuracağı bir avatar oluşturuyor. Vakitle toplumsal hayattan kopmaya başlıyor, konuta kapanıyor, derslerinden soğumaya başlıyor ve ailesiyle irtibatı azalıyor. Gününün büyük kısmında, hayranı olduğu kişinin avatarıyla vakit geçiriyor. Sonunda ‘Buluşma vaktimiz geldi’ diyerek avatarına ileti attığında, avatarı da ona ‘Evet seni burada bekliyorum’ karşılığını veriyor. Bu cevabın akabinde avatarına ulaşabilmek için çocuk genç yaşta intihar ediyor.”

Karaca, bilgi saklılığı ve ruhsal bağımlılık üzere risklere dikkat çekerek, “Yapay zekayla bir çeşit duygusal bağ kurduğunuzda en özel bilgileriniz dahil tüm bilgilerinizi karşıya yüklüyorsunuz, karşı tarafta bir uygulama var ve uygulamanın sahipleri var. Aslında siz bütün özelinizi, bütün bâtın bilgilerinizi karşı tarafa veriyorsunuz. İkincisi de bağlılık meseleleri.” sözlerini kullandı.

“Türkiye’de 250 bin kişi kullanıyor”

Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu, sanal ortamda yapay zekanın sevgili modellerinin sayısının son periyotta süratlice arttığını söyledi.

Sağıroğlu, “Karşıdaki bir makine yahut insan lakin artık bunu ayırt etmekte zahmet çekiyoruz. Burada karşıdakinin sizin hislerinize hitap etmesi, sizi anlaması şahısta tatmin hissini arttırıyor.” dedi.

Türkiye’deki yapay zeka sevgili uygulamalarının istatistiklerine ait konuşan Sağıroğlu, “Mesela spesifik sırf bir uygulamanın 112 bin kullanıcısı olduğunu söyleyelim. Türkiye geneline baktığımızda da 250 bin faal kullanıcısı olduğunu görüyoruz.” diye konuştu.

Sağıroğlu, kelamlarına şöyle devam etti:

“İnsan olmanın, insanca yaşamanın, davranmanın tahminen gitgide robotlaşmaya dönüştüğü bir devirdeyiz. Bunların aslında insanların o açlığını giderecek uygulamalar olduğu da kesin. Buradan öğreneceğimiz pek çok şey olabilir lakin doğal ki burada gidişat şöyle, siz kişinin duygu-durum tahlilini, fikirlerini, manaya, kavrama, düşünme aktarma yeteneklerini biliyorsanız, siz o kişiyi tanıyorsunuz. Tanımanız da şu manaya geliyor, kişiyi her türlü zafiyete uğratabilirsiniz.”

“Uzmana danışılmalı”

Psikolog Bilge Kılınçkaya ise birtakım periyotlarda bireylerin görülme ve onay muhtaçlığı duyabildiğini belirterek, yapay zekanın bu muhtaçlığı gidermek gayesiyle kullanılabildiğini anlattı.

“Yapay zeka sevgili” uygulamalarının kullanımı sonucunda insanların gerçeklikten kopabileceğini tabir eden Kılınçkaya, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Burada bir de risk altında kimi bireyler var, birtakım yatkınlığı olan kümeler var. Örnek olarak ergenler, yalnızlık çeken bireyler, depresyonda olabilecek bireyler, toplumsal izolasyonda olan bireyler. Bu üslup bireyler aslında çoklukla her vakit bir onay gereksinimi, her vakit bir itimat gereksinimi duyuyorlar diğerlerinden. Zira kendileriyle alakalı vakit zaman kimi özgüvensizlikleri mevcut oluyor. Aslında dışarıdan bir yerden daima olarak onlara bir özgüven verilmesi onlara güzel geliyor. Aslında sıkmak yerine güya bir bağımlılık üzere daha da çok istemelerine yol açıyor.”

Uygulamayı uzun mühlet kullanan bireylerin çeşitli sıkıntılar yaşayabileceğine işaret eden Kılınçkaya, “Birey, toplumsal çekilme yaşayabilir yani toplumsal ortamlarda bulunamama daha çok konutta, kendi başına yalnız bir formda olma hali üzere. Burada toplumsal hayattan kopuş yaşanabilir. Bu yapay zeka uygulamalarına bir bağımlılık kelam konusu da olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.

Yapay zekanın bir araç olduğunu anımsatan Kılınçkaya, “Bazen beşerler yalnızlık hissiyle baş etmek için de yapay zekaya yöneliyor. Şayet birey bu türlü bir his hissediyorsa bunu yakınlarına ve bilhassa de bir uzmana istişareli.” diye konuştu.