Temiz enerji yatırımlarında Afrika dikkat çekiyor!

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından bu yıl 10’uncusu hazırlanan Dünya Güç Yatırımları raporundan derlenen bilgilere nazaran, Afrika’da özel kesim kaynaklı pak güç yatırımları, 2019’da yaklaşık 17 milyar dolardan 2024’te yaklaşık 40 milyar dolara yükseldi.

Rapora nazaran, global güç bölümüne bu yıl 3,3 trilyon dolar yatırım yapılacak, toplam pak güç yatırımı ise 2,2 trilyon dolar olacak. Dünya nüfusunun yüzde 20’sini barındıran Afrika ise pak güç yatırımlarının yalnızca yüzde 2’sine ulaşabilecek. Hesaplamalara nazaran, Afrika’nın bu yıl pak güç yatırımlarından alacağı hisse yaklaşık 44 milyar dolar olacak.

YATIRIMLAR ‘ÇOK DÜŞÜK’ SEVİYEDE

Kıta genelinde halihazırda 600 milyon insan elektriğe erişimden mahrumken, yaklaşık 1 milyar insan pak pişirme yakıtı ve teknolojilerine ulaşamıyor.

Rapora nazaran, Sahra Altı Afrika bölgesinde yatırımlar, bölgenin büyüklüğü ve nüfus potansiyeline kıyasla hâlâ “çok düşük” düzeylerde bulunuyor.

Afrika’da düşük olan pak pişirme tahlillerine yönelik yatırımlar, ekseriyetle bağışçılara, kamu dayanaklarına ve hibelerle yürütülen projelere bağlı oluyor. Bu alan, yatırımcılar açısından kâfi getiri potansiyeli sunmadığı için tercih edilmiyor. Bu durum, güç yatırımlarında “ticari olarak geri dönüşü olmayan” alanlarda kamu siyasetlerinin ne kadar belirleyici olduğunu bir sefer daha ortaya koyuyor.

Rapora nazaran, güce erişim alanında sürdürülebilir ve adil tahlillere ulaşmak için, pak pişirme teknolojileri üzere temel hizmetlerin desteklenmesinde daha fazla kamusal ve milletlerarası işbirliği yapılması kıymet arz ediyor.

Yatırımların sırf büyük altyapı projelerine değil, birebir vakitte küçük ölçekli dağıtık tahlillere yapılması gerekiyor. Bilhassa güneş gücü sistemleri, küçük şebekeler ve güç depolama tahlilleri, kırsal kesitlerde sürdürülebilir güç erişimi için öncelikli alanlar ortasında yer alıyor.

ÖZEL DAL TEMKİNLİ İLERLİYOR

IEA’ya nazaran, Afrika’da toplam güç yatırımlarının yaklaşık yüzde 70’i hâlâ fosil yakıtlara ayrılıyor.

Kamu ve kalkınma finansmanı kaynaklı güç yatırımları geçen yıl 2015’e kıyasla üçte bir oranda azalarak 20 milyar dolara geriledi. Kelam konusu düşüşte, kıtanın petrol ve doğal gaz dalındaki yatırım azalışı belirleyici oldu. Yenilenebilir güç yatırımları ise bu kaybı lakin sonlu ölçüde telafi edebildi.

Kamu kaynaklı yatırımların azalmasıyla, Afrika’da pak güç yatırımları da düştü. Özel kesim ise bu açığı kısmen kapatmaya çalışıyor. Özel kesimin ilgi gösterdiği alanların başında yenilenebilir güç geliyor. Kalkınma finansman kurumlarından sağlanan “risk azaltıcı” sermayeler, bu yatırımları mümkün kılan ana araçlardan biri oluyor.

Rapora nazaran, Afrika’daki güç projelerinin üçte birinden fazlası kalkınma finansmanı kuruluşlarının direkt katkısıyla yürütülüyor. IEA, gelişmekte olan ekonomilerdeki güç dönüşümünün sürdürülebilir hale gelmesi için memleketler arası sermaye akışlarının artırılması gerektiğini vurguluyor. Afrika özelinde ise lokal mali piyasaların derinleşmesi de bu sürecin değerli bir ayağı olarak bedellendiriliyor.

Ancak bu yatırımların önünde önemli ekonomik pürüzler bulunuyor. Kıtanın artan döviz borcu, yüksek faiz oranları ve para ünitesi oynaklıkları, yatırım maliyetlerini üst çekerek projelerin fizibilitesini düşürüyor. Ayrıyeten, Afrika’da güç yatırımlarını finanse etmek için gereken kaynakların kıymetli bir kısmı borç servisine gidiyor. Bu yıl prestijiyle Afrika’da borç servis maliyetleri toplam güç yatırım harcamalarının yüzde 85’ine ulaştı.