Zeus’un gazabı ve Berlin!

Antik Çağ’da Ege Denizi etrafında oluşan, tabiat ve insan ögelerini içeren dinî inançlarda baş ilah Zeus’tur.

Birçok ilahın yer aldığı bu inanç dünyasında baş ilah Zeus’tur.

Zeus, “tanrılar tanrısı” olarak nitelenir.

Evrenin en aziz varlığıdır.

Göklerin ve şimşeğin rabbi olduğu üzere tıpkı vakitte kozmik nizamın ve ilahi adaletin koruyucusudur.

Zeus’un gazabı, ilahlara ve onların oluşturduğu sisteme karşı gelenlerin üzerine inen yıkıcı, fakat tıpkı vakitte sistem kurucu bir güçtür.

Onun öfkesi sırf şahsî bir kin değildir; kozmostaki dengeyi bozanlara karşı verilen kutsal bir reaksiyondur.

Zeus’un gazabı, ilahi sistemin bozulmasına, yaradanlara saygısızlığa karşı bir cezalandırma biçimidir.

(Türkiye-Bergama Müzesindeki Zeus portresi)

Bu durumun en çarpıcı örneklerinden biri, Prometheus’a karşı gösterdiği öfkede görülür.

Evrenin birinci ilahi varlıklarından bir titan/gigant/dev olan Prometheus, ilahlardan ateşi çalıp insanlara vermiş, Zeus’un kurduğu kozmik tertipte büyük bir yasa ihlali yapmıştır.

Tanrılarla beşerler ortasındaki kozmik sonu da aşmıştır.

Zeus’un ona karşı yansısı çok sert olur.

Prometheus, Kafkas Dağları’nın dik kayalıklarına zincirlenir.

Her gün bir kartal gelir ve Prometheus’un karaciğerini yer.

Bu ceza, ilahi nizama karşı gelinmeyeceğini; karşı gelenlerin, sonsuz bir azapla cezalandırılacağını gösterir.

***

Antik Çağ’da Ege etrafında “Tanrılar Tanrısı” Zeus’a adanan en görkemli yerlerden biri, Bergama’daki Zeus Sunağı’dır.

Bir tapınaktan öte, baş ilaha dilekte bulunma, kurban sunma hedefiyle yapılmış bu yapı, o periyodun en harika yapıtlarından biri sayılıyordu.

Sekizinci dünya olağanüstüsü olacak hoşluktaydı.

Dış cephesini çevreleyen heykelimsi kabartmalar, yani frizler, dünya sanat tarihinde çığır açacak nitelikteydi.

Anlam ve aksiyon yüklü bu kabartmalar, daha sonra Orta Çağ’da barok ve gotik sanat akımlarına da esin veren bir üsluba sahiptir.

Bilindiği üzere, Zeus Sunağı’nın modülleriyle birlikte kayıtlara geçen 1296 adet Bergama yapıtı (kayıt dışı olanların sayısı bilinmemektedir) şu anda Almanya’nın Berlin kentindeki bir müze/görünüşte hapishane olan yapıda tutulmaktadır.

1864–1878 yılları ortasında açıkça kaçakçılık ve hırsızlıkla, 1884–1878-1906 yılları ortasında ise şaibeli müsaadelerle bu eserler Bergama’dan Berlin’e taşındı.

(Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesindeki Zeus Sunağı frizlerinden Zeus’un Titanlarla savaşı.)

Güya korunmak gayesiyle götürüldüler; meğer asıl hedef, kültürsüz Germen geçmişine bir kimlik kazandırmaktı.

Eşsiz frizler ve heykeller artık büyük bir risk altındadır.

Berlin’in ortasından geçen Spree Irmağı içindeki bir ada üzerine inşa edilen ve Zeus Sunağı’nın da içinde yer aldığı Berlin Müzesi/Hapishanesi çamura batmaktadır.

Ağır taş yapı, taban çökmesi nedeniyle temellerinden sarsılmaktadır.

Nem nedeniyle heykeller yosun tutmakta, metal modüller ise paslanmaktadır

Hem geçmişteki Alman kaçakçıların hem de bugün bu yapıtları “kendi malı” üzere gören Alman yetkililerin, o dönemki devlet dayanaklı kaçakçılığı ‘koruma’ olarak nitelendirme savı artık boşa çıkmıştır.

Evet, açıkça anlaşılmaktadır ki, eşsiz hoşluktaki bu sunak ve Bergama heykelleri, bu harika tarihî eserler, Berlin’de ne geçmişte ne de bugün gerektiği üzere korunabilmiştir.

(Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesinde eserler yerinden sökülüyor)

***

Günümüz Alman yetkililerinin yaptığı açıklamalarda, bu vahim durumun farkına vardıkları görülmektedir.

Önce Müze/Hapishane’de “yenileştirme (inovasyon)” çalışmaları yapılacağını duyurarak binayı 2013 yılında ziyarete kapattılar.

Müze/Tutsak Konutu yine düzenlenecekti.

Restorasyon olarak isimlendirdikleri bu çalışmaların 2014, 2019 ve 2023 yıllarında tamamlanacağı vakit zaman açıklandı.

Ancak bu işin gerçek nedeninin kolay bir “onarım” değil, çok daha önemli bir sorun olduğu, bir mühlet sonra itiraf edilmek zorunda kalındı.

Mızrak artık çuvala sığmıyordu.

Müze/Hapishane inşa edilirken, binanın üzerine yapıldığı adanın yumuşak ve bataklık bir yere sahip olduğu göz gerisi edilmişti.

Hani Türkçede bir tabir vardır: “Çok bilen çok yanılır.”

Bergama yapıtlarını kaçıranların uzmanları da çok şey bildiklerini sanıyorlardı lakin müze yapmak için bir bataklık seçmişlerdi.

Bu durum, tıpkı Amerikalı büyük müellif John Steinbeck’in Fareler ve Beşerler isimli yapıtındaki, akli gücü kıt Lennie’nin, sevdiceğini okşayarak öldürmesi üzeredir.

Yumuşak ve bataklık taban üzerindeki, Hitler devrinin mimarisine öncülük eden bu yakışıksız, ağır taş yapı, ada üzerinde yavaş yavaş çökmeye, çamura batmaya başlamıştır.

Yüzyılı aşkın müddettir Zeus Sunağı’nın, “Tanrılar Tanrısı” Zeus’un esir tutulduğu bu ada, içerdiği yapıtlarla birlikte göz nazaran göre çökmektedir.

Üstelik, mermer kesimleri birbirine bağlayan metal aksam, ırmağın ağır nemi nedeniyle paslanmakta; kurşun ve demir ilişkiler çürümekte, kopmaktadır.

Nem o kadar ağırdır ki, alt katlardaki depolarda bulunan tarihî yapıtların yosun tuttuğu kaçınılmaz görünmektedir.

***

(Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesi 2013’den beri kapalı)

İşte bu bağlamda, çöküşün yakın vakitte durdurulamayacağı anlaşılmış olacak ki, Müze/Hapishane’nin 2037 yılına kadar kapalı kalacağı açıklanmıştır.

18 Ekim 2023 tarihli The New York Times gazetesinin verdiği bilgiler son derece ürkütücüdür.

Habere nazaran, Berlin Müze/Hapishanesi Müdürü Andreas Scholl, “tarihi eser korumacılığı açısından” akıl almaz açıklamalarda bulunmaktadır.

(Berlin Müzesi/Hapishanesi Müdürü Andreas Scholl, herhalde binanın nasıl çöktüğünü anlatıyor)

Aynı vakitte insanlık tarihine de vahim bir not düşmektedir.

Bakın ne diyor:

“… the building was built on oak pylons drivenin to unstable, sandy ground, and Jens Küchler, the Project manager in charge of there novations, said renewing its foundations was crucial fo rlong-term stability.” “ The work, he said, is partly focused on a metal underground structure stretching across the island that “holds up the building.”

“Bina, sağlam olmayan, kumlu tabana (bataklık) çakılan meşe kazıklar üzerine inşa edilmiş. Onarımdan sorumlu proje yöneticisi Jens Küchler, temellerin yenilenmesinin – yani binanın çökmemesinin – uzun vadeli istikrar açısından son derece değerli olduğunu bildiriyor.”

“Küchler, bu güçlendirme çalışmasının kısmen ada boyunca uzanan ve binayı ayakta tutacak bir metal yer altı yapısına odaklandığını söylüyor.”

Müze/Hapishane, bataklık bir taban üzerine, meşe direkler üzerine inşa edilmiş; bu direkler çürümüş, bina çamura batmaktadır.

Çare olarak binayı korumak için, yapının ayakta durmasını sağlamak üzere metalden yeni bir temel yapılması planlanmaktadır.

Aman Allah’ım!

Duruma bakar mısınız?

Anadolu’nun, Bergama’nın yapıtlarını bu hâle getirmeye ne hakları var!

(Dış basında; Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesinde “Neler Oluyor”)

***

Yapının çökmesi ve Zeus Sunağı ve Bergama yapıtlarının, bu binadan tutulan Dünyanın birçok yerinden çalınmış yapıtların enkaz altında kalabilecek olması dehşetli bir durum.

Bu felaketi önlemek gayesiyle, Müze/Hapishane’nin 23 yıl boyunca kapalı kalacağı ve 1,5 milyar Euro (yaklaşık 45 milyar TL) harcanarak binanın çökmesinin engellenmeye çalışılacağı açıklandı.

Demek ki sorun ve tehlike inanılmaz boyutlarda.

Korumayı bir türlü becerememişler!

Yapının çökmesi ve Zeus Sunağı ile Bergama yapıtlarının, bu binada tutulan dünyanın birçok yerinden çalınmış yapıtların enkaz altında kalma ihtimali müthiş bir senaryodur.

Bu proje kapsamında, Berlin’deki Bergama’nın Zeus Sunağı, çamura gömüldüğü yetmiyormuş üzere artık kesim modül sökülüyor.

Tıpkı geçen yüzyılda topraktan kazıldıkları, duvarlardan söküldükleri, kağnılarla taşındıkları, gemilere yüklenip deniz çok kaçırıldıkları üzere.

Tıpkı II. Dünya Savaşı’nda bombalar altında bırakıldıkları üzere.

Tıpkı 1945’te Rusya’ya vagonlarla götürülüp, 1956’da Berlin’e geri getirildikleri üzere.

Frizler, heykeller yapboz üzere yerlerinden oynatılıyor.

Mermerler kırılıyor.

Geçmişte Alman kaçakçılar ve III. Friedrich üzere Alman devlet adamlarının arkeologlukla kaçakçılığı birbirine karıştırdığı üzere, artık de Alman mühendisler ve müzeciler Bergama yapıtlarıyla restorasyonculuk oynuyor.

Yılda 1,5 milyon ziyaretçiden elde edilen gelirle kasaların tekrar doldurulması mı amaçlanıyor, sanki?

Bu iş için, Berlin Müzesi/Hapishanesi’nin çökmesini önlemek emeliyle 1,5 milyar Euro harcanması planlanmış.

Oysa bu kadar büyük bir parayla Zeus Sunağı ve Anadolu’nun tarihi yapıtları Bergama’ya getirilip, üretildiği yerde bulundurulması ve sergilenmesi sağlanamaz mıydı?

Günümüz Alman yetkilileri ve ilgilileri, bu türlü bir geri verişin yüksek onuruna erişmezler mi?

(Dış basında-Yıl:2023; Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesi 2037’ye kadar kapalı”)

***

Zeus, Antik Çağ’ın en büyük ilahi gücüydü.

Bir elinde şimşek, öbür elinde yıldırım, cezalandırıcı ve etkileyici istikametini simgelerdi.

Hiç kimse Zeus’la çatışmak ya da dalaşmak istemezdi.

Onu kızdırmak büyük bir felaketi davet etmekti.

Böyle bir davranışın sonucu yıkım olurdu.

19. yüzyılın sonunda, Alman kaçakçılar Zeus’un Sunağı’nı yerinden söküp Bergama’dan Berlin’e kaçırarak muhtemelen

Zeus’u kızdırdılar!

Hatta Zeus’un Pergamon zirvesinde dünyaya geldiğine dair söylentiler de vardır.

Hiçbir ilahi güç, doğduğu ve var olduğu topraktan koparılmak istemez!

Belki de yıllardır Zeus’un Sunağı’nın içine hapsedildiği binanın, üzerinde bulunduğu adayla birlikte çökmesi, Zeus’un öfkesinin bir sonucudur (!).

Bornova’nın eski Belediye Liderlerinden, İzmir Milletvekillerinden ve CHP Genel Sekreterlerinden Kamil Oktay Sındır bu durumu şöyle tabir ediyor:

“Ne yaman gazap!”

Belki de Zeus, bir asır evvel yapılan bu kültürel yağmanın ayıbını sürdüren günümüz yöneticilerini bu türlü cezalandırmaktadır.

(Zeus’un gazabı: Berlin’deki Pergamon Müzesi/Hapishanesinin temelleri çöküyor”)

Bu cezadan kurtulmanın tek yolu, Zeus’u ve Sunağı kendi toprağına, Bergama’ya geri göndermektir.

Yüzyıldır süren bu kaçırılmışlık ve kültürel tutsaklık saçmalığına son verilmelidir.

Anadolu ve Bergama, Zeus’u bekliyor!

Sefa Taşkın

11.05.2025

Karşıyaka/İzmir