Zirai donda zararın boyutları her geçen gün daha da genişliyor: ‘Üreticinin takati kalmadı’
Üreticilerin eserlerini sigorta yaptırabilmesi için çiftçi kayıt sistemine (ÇKS) üye olması gerekiyor. ÇKS’ye kayıtlı çiftçi sayısı 2021’de 2 milyon 173 bindi. 2025’te 2 milyon 344 bine yükseldi. 2021’de 151 milyon 643 bin dekar olan ÇKS’ye kayıtlı ekili alan ise 2025 itibariyle 167 milyon 558 bin dekara çıktı.
Türkiye’de toplam 24 milyon hektar tarım yeri var. Bunun yaklaşık 16.7 milyon hektarı ÇKS’ye kayıtlı. ÇKS’ye kayıtlı alan ve çiftçi sayısı yıllar içinde artsa da şimdi istenilen seviyede değil. Yaklaşık 7.3 milyon hektar tarım alanının ÇKS kaydı yok. Yani tarım yerlerinin yüzde 30’u ÇKS’ye kayıtlı değil. ÇKS kaydı olmadığı için de sigorta yaptırılamıyor. Sigorta yaptırılmamasının nedenleri ise “dekar başına 10 bin lirayı bulan primler, ekspertiz raporlarında gerçek hasarın tespit edilmemesi ve kesintiler” olarak gösteriliyor.
MUHALEFETTEN ÖNERGELER
Felaketin vurduğu yerler ortasında “dünyanın kayısı başkenti” olarak da söz edilen Malatya da bulunuyor. Dondan kayısı büyük ziyan gördü. Muhalefet felaketin boyutlarının araştırılması için Meclis’te araştırma önergeleri verdi. CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, kayısının Malatya’nın en değerli geçim kaynağı ve ekonomik girdisi olduğuna dikkat çekti. 8 milyona yakın kayısı ağacının bulunduğu Malatya’da, yaklaşık 60 bin ailenin kayısıdan geçimini sağladığına işaret eden Ağbaba, kentte yaklaşık 350 bin ton yaş kayısı, 110 bin ton kuru kayısı elde edildiğini kaydetti.
‘FELAKETE NEDEN OLDU’
Malatya’da üretilen kuru kayısının başta Almanya, ABD, Fransa, İngiltere olmak üzere yaklaşık 70 ülkeye ihraç edildiğini işaret eden Ağbaba, 11 Nisan’daki zirai donun büyük bir felakete neden olduğunu vurguladı. Ağbaba, Malatya’nın 13 ilçesinin tamamında meydana gelen don felaketinin Elbistan, Baskil, Gürün’ü de içine alacak halde çok geniş bir alanda tesirli olduğunu lisana getirdi.
‘YEMEYE BİLE KAYISI YOK’
4 Nisan’da bilhassa Doğanşehir, Akçadağ, Yazıhan, Hekimhan, Arapgir ve Arguvan üzere bölgeleri etkileyen dolu yağışının akabinde 1 hafta sonra yaşanan don felaketinin, 13 ilçenin tamamında önemli hasara yol açtığını belirten Ağbaba, “Rekoltenin tamamı neredeyse yok olmuştur. Malatya’da artık yemeye kayısı kalmamış durumdadır” dedi.
YÜZDE 80 SİGORTASIZ
Başta kayısı olmak üzere elma, armut, badem, ceviz, şeftali, dut tüm meyvelerde büyük kayıp yaşandığına işaret eden Ağbaba, şöyle devam etti:
“Bu yıl TARSİM’e yaklaşık 11 bin poliçe yaptırıldığı belirtilmektedir. Birtakım üreticilerin birden fazla poliçe yaptırdığı göz önüne alındığında yaklaşık 5-6 bin çiftçinin sigorta yaptırdığı varsayım edilmektedir. 45-50 bin üreticinin olduğu gerçeğinden hareketle Malatya’da TARSİM’e sigorta yaptıran çiftçi sayısı ortalama yüzde 20 civarındadır.”
‘TAKATİ KALMADI’
Ağbaba, üreticilerin borçlarını ödeyecek takati kalmadığını, sarsıntı nedeniyle esasen büyük kasvetler yaşayan üreticilerin zirai don sonrası borçlarını nasıl ödeyeceklerini “kara kara” düşünmeye başladıklarını bildirdi. Malatya’nın 13 ilçesi ile zirai donun yaşandığı tüm alanların “afet bölgesi” ilan edilmesini isteyen Ağbaba, zararın tespit edilmesi ve tedbir alınması emeliyle da Meclis araştırması açılmasını talep etti.
‘ARAŞTIRMA KURULU KURULDU’
Meclis Genel Kurulu’nda dün tüm siyasi partilerin ortak önergesiyle araştırma komitesi kurulmasına karar verildi. Zirai don olayından etkilenen 36 vilayette yapılabilecekler, atılacak adımlar ve ne çeşit tedbirler alınacağı Meclis araştırma komitesinde masaya yatırılacak.
MANİSA’DA ZİYAN BÜYÜK
Öte yandan donun en fazla etkilediği kentlerden birisi de Manisa. Kentteki üzüm bağları bu yıl iki sefer zirai dona maruz kaldı. CHP Manisa Milletvekili Vehbi Bakırlıoğlu da, Meclis’e sunduğu araştırma önergesinde, kimi bölgelerde eser kaybının yüzde 100’lere ulaştığını kaydetti. Bakırlıoğlu, alınacak tedbirlerin belirlenmesi hedefiyle Meclis araştırması başlatılmasını talep etti. Bakırlıoğlu, afetten ziyan gören bölgelerde çiftçinin yüzde 90’ının borçlu; bağları bahçeleri tarlaları “ipotekli” olduğunu kaydetti.
SİGORTA YETİŞMEDİ
Bu ortada Manisa’da kavun-karpuz üzere tek yıllık eserlerde TARSİM sigortası 15 Nisan’dan sonra başladığı için mağduriyet yaşandığına da dikkat çekiliyor. Eser sigortalanmadan don yaşandığı vurgulanıyor.
