‘Zorunlu eğitim kısaltılmalı’ tartışmaları sürerken ERG raporu kız çocukları için tehlikeye dikkat çekti: Ortaöğretim haktır

İktidar da birtakım çevreler de zarurî eğitim müddetinin kısaltılmasını istiyor. Bu taraftaki tartışmalar sürerken Eğitim Islahatı Teşebbüsü (ERG) tarafından hazırlanan raporda, zarurî eğitim müddetinin uzatılması ile bilhassa kız çocukların okullulaşma oranlarını artırdığı ve eğitime erişimde cinsiyet farkını azalttığı vurgulanarak “Ortaöğretim, devletin yükümlülüğü altında bir hak alanıdır. Bu hak, barınma, beslenme, ulaşım, öğrenme gereçleri, ruhsal müracaat ve rehberlik üzere hizmetleri de kapsar” dendi.

“Keşif, gelişim, iştirak: ortaöğretimin hak temelli dönüşümü için öneriler” başlıklı rapora nazaran, ortaöğretime ait aktüel tartışmaların, öğrencilerin eğitim hakkını odağa almak yerine, “disiplin sorunu” üzere tariflerle sonlandırılması; öğrencileri etiketleyen, dışlayan ve eğitim alanını daraltan bir yaklaşımı besleyebilir.

Eğitim ortamlarında yaşanan zahmetlerin, gençlerin kişisel, toplumsal ve duygusal muhtaçlıkları tanınmadan, sırf davranışsal göstergelere indirgenerek ele alınmasının, tahlil yollarını sınırladığı ve sorumluluğu tümüyle öğrenciye yüklediği vurgulanan raporda, “Oysa bu meselelerin arkasında birden fazla vakit sosyoekonomik eşitsizlikler, destekleyici olmayan okul ortamları, yapısal adaletsizlikler ve sonlu söz alanları yer alır” dendi. Raporda, ortaya çıkabilecek riskler şöyle sıralandı:

DIŞLAYICI VE TEMELSİZ

– Ortaöğretim tartışmalarının, “disiplin sorunu olan” öğrencilerin “diğer öğrencilerin hakkını engellediği” istikametinde çerçevelenmesi, gençleri kategorize eden, dışlayıcı ve hak temelli olmayan bir söylemi legalleştirme riski taşıyor.

– Ortaöğretimin niteliği ve kapsayıcılığı üzerine yapılması gereken tartışmaların, teknik kurgular (örneğin yıl sayısı, zorunluluk) ya da pragmatik gayeler (istihdam, endüstriye orta eleman sağlama) etrafında daralması, gençlerin eğitim hakkının bütünsel biçimde değerlendirilmesini engelleyebilir.

ŞİDDET OLASILIĞI

– Eğitimin zarurî olmaktan çıkarılması ya da müddetinin azaltılması, bilhassa kız çocuklar için çocuk yaşta, erken ve zorla evlilik riskini ve çocuk işçiliğini artırabilir. Öğrencilerin örgün eğitimden erken kopmasına ve eğitim hakkının zedelenmesine yol açabilir. Eğitim dışında kalan gençlerin şiddet mağduru ya da faili olma mümkünlüğü yükselebilir. Ayrıyeten, eğitimin dışında kalan çocuklar muhafazasız; istismar, ihmal, zorla çalıştırılma ve çeşitli sömürü biçimlerine açık hale gelebilir. Eğitim, sırf bireyin gelişimi için değil, tıpkı vakitte çocuğun korunması ve güvenliği için de kritik bir toplumsal sistemdir.

– Eğitimin niteliğini ve kapasitesini artırmak yerine erişimi sınırlayıcı düzenlemelere yönelmek, bilhassa dezavantajlı kümelerin eğitim hakkını daha da kısıtlayabilir.

EŞİTSİZLİKLER DÜZELMİYOR

Raporda, “Ortaöğretime Geçişte Süreklilik Gösteren Eşitsizlikler” başlığı altında “Okullar ortasındaki muvaffakiyet farkları, öğrencilerin yerleştirme sistemindeki pozisyonunu belirleyen esas öge olmaya devam ediyor ve merkezi imtihanların ehemmiyetini artırıyor. Mevcut ortaöğretime geçiş sistemi, öğrencilerin ferdî potansiyelinden çok, ilişkin oldukları sosyoekonomik çevreyi ve bu etrafın eğitim imkanlarına erişimini yansıtıyor. Okullar ortasındaki farklar, sırf öğrencilerin hangi okula yerleşeceğini değil; eğitim sürecinde nasıl bir tecrübe yaşayacaklarını da belirliyor. Bu durum, eğitimde adalet hissini zedeliyor, öğrencilerin kendilerini yetersiz, dışlanmış ve başarısız hissetmesine yol açıyor” dendi.

9. SINIFA DİKKAT

Okul terki, devamsızlık, sınıf tekrarı ve açıköğretime geçiş üzere göstergelerin, eğitimde dışlanmanın en görünür belirtileri ortasında yer aldığı vurgulanan raporda, bunların, öğrencilerin örgün eğitim sistemiyle bağ kurmakta zorlandığı alanlara işaret ettiği ve bilhassa 9. sınıf, öğrencilerin örgün eğitimle temasının en sık kesildiği kademe olarak öne çıktığı hatırlatıldı.